การพัฒนาศักยภาพของเกษตรกรชนเผ่าเพื่อพัฒนาการเกษตรและการพึ่งพาตนเองอย่างยั่งยืนบนพื้นที่สูงในเขตโครงการหลวง

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ คือ 1) เพื่อศึกษาลักษณะส่วนบุคคล เศรษฐกิจ สังคม ของเกษตรกรชนเผ่าบนที่สูงในพื้นที่โครงการหลวงต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ 2) เพื่อศึกษาการปรับตัวการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศของเกษตรกรชนเผ่าบนที่สูงในพื้นที่โครงการหลวง 3) ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ต่อการปรับตัวของเกษตรกรชนเผ่าบนพื้นที่สูงในพื้นที่โครงการหลวงภายใต้การเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ 4) เพื่อศึกษาข้อเสนอแนะในปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศของเกษตรกรชนเผ่าบนที่สูงในพื้นที่โครงการหลวง โดยทำการรวบรวมข้อมูลจากเกษตรกรชนเผ่าบนที่สูงที่เป็นสมาชิกโครงการหลวง 4 แห่ง ในจังหวัดเชียงใหม่และเชียงราย จำนวน 244 คน ใช้แบบสอบถามการวิจัยเป็นเครื่องมือ นำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์สถิติพรรณนาและการวิเคราะห์การถดถอยพหุ ด้วยโปรแกรมสำเร็จรูปทางสถิติ

ผลการศึกษาพบว่า เกษตรกรชนเผ่าบนที่สูงที่เป็นสมาชิกโครงการหลวงพบว่าเกษตรกรส่วนใหญ่ร้อยละ 72.1 เป็นเพศชาย มีอายุเฉลี่ย 41 ปี มีการศึกษาอยู่ในระดับชั้นประถมศึกษาหรือต่ำกว่าประถมศึกษา มีสถานภาพสมรส มีจำนวนสมาชิกในครัวเรือนจำนวน 4-6 คน มีรายได้เฉลี่ย 5,368.85 บาทต่อเดือน ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรมเพียงอย่างเดียวโดยไม่มีการประกอบอาชีพรอง มีจำนวนพื้นที่ทำการเกษตร 5.38 ไร่ มีประสบการณ์ในการทำการเกษตรระหว่าง 10.93 ปี มีระยะเวลาในการเป็นสมาชิกโครงการหลวงระหว่าง 8 ปี มีการติดต่อกับเจ้าหน้าที่โครงการหลวงในรอบสองปีที่ผ่านมาจำนวนระหว่าง 5 ครั้ง

มีการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศอยู่ในระดับปานกลางทั้งในภาวะปริมาณน้ำฝนมากและภาวะภัยแล้ง ในส่วนของปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ต่อการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศของเกษตรกรชนเผ่าบนที่สูงในพื้นที่โครงการหลวง กรณีฝนตกหนัก คือ เพศ อายุ สถานภาพสมรส จำนวนสมาชิกในครัวเรือน ประสบการณ์ด้านการเกษตร ระยะเวลาในการเป็นสมาชิกโครงการหลวง การได้รับข้อมูลข่าวสารสภาพอากาศ และการติดต่อกับเจ้าหน้าที่โครงการหลวง และปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ต่อการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศของเกษตรกรชนเผ่าบนที่สูงในพื้นที่โครงการหลวง กรณีภัยแล้ง คือ อายุ ระดับการศึกษา สถานภาพสมรส จำนวนสมาชิกในครัวเรือน รายได้ ประสบการณ์ด้านการเกษตร ระยะเวลาในการเป็นสมาชิกโครงการหลวง และการได้รับข้อมูลข่าวสารสภาพอากาศเกษตรกรชนเผ่าบนพื้นที่สูงมีข้อเสนอแนะในปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ ดังนี้ 1) โครงการหลวงควรมีการจัดให้คำแนะนำวิธีการผลิตให้เข้ากับการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศในแต่ละช่วงให้เกษตรกรชนเผ่าอย่างสม่ำเสมอ 2) ควรหาช่องทางการจำหน่ายให้เกษตรกรอย่างเหมาะสมในเรื่องของราคาและปริมาณผลผลิตภายใต้การเกิดภัยแล้งและฝนตกหนักหรือน้ำท่วม และ 3) ควรมีการประกาศเตือนภัยพิบัติจากการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศเพื่อให้เกษตรกรได้มีการเตรียมความพร้อมได้ทันท่วงที

This study was conducted to investigate: 1) personnel, socio-economic attributes; 2) adaptation; 3) factors affecting on adaptation; and 4) suggestions in adaptation of highland tripe farmers (HTF) in Royal project area. Interview schedule was used for data collection administrated with 244 cases of HTF for 4 places of Royal project area in Chiang Mai and Chiang Rai. The data was analyzed in descriptive statistics and multiple regression by statistics programming.

Results revealed that most of the informants 72.1 % were male, 41 years old on average, compulsory education, married, 4-6 household members, 5368.85 baht per month on average, main agriculture only 5.38 rai land on average, experience in agriculture was 10.93 years, 8.39 years in Royal project member, and 4.74 times per year on average in official connection.

Adaptation of HTF on climate change were in moderate both much rain and dry situations. Factors affecting adaption of HTF (sig<0.05) in much rain situation were sex, age, status, household member, experience, length of Royal project member, information receipts, and official connections. In dry situation were age, education, status, household member, income, experience, and information receipts.

The suggestions of HTF were; 1) recommendations guidelines for adaptation in climate changes by continuous and always; 2) made market or distribute channel for agricultural products in high price and volume; and 3) announcing in climate changes continue for prep raring of farmers in suddenly situations.