การศึกษาชีววิทยาและสภาวะที่เหมาะสมในการเก็บรักษาฝักและเมล็ดกล้วยไม้ สมุนไพรนกคุ้มไฟ (Anoectochilus burmanicus Rolfe) เพื่อการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน

การศึกษาปัจจัยสภาพแวดล้อมและแสง LED ที่มีผลต่อการเจริญเติบโตและสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพของกล้วยไม้ดินนกคุ้มไฟ (Anoectochilus burmanicus Rolfe) มีวัตถุประสงค์เพื่อ1) สารวจและศึกษาสภาพแวดล้อมที่มีผลต่อการเจริญเติบโตของกล้วยไม้ดินนกคุ้มไฟ 2) ศึกษาผลของแสง LED ที่มีต่อการเจริญเติบโตและสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพของกล้วยไม้ดินนกคุ้มไฟ การสารวจและศึกษาสภาพแวดล้อมที่มีผลต่อการเจริญเติบโตของกล้วยไม้ดินนกคุ้มไฟดาเนินการในพื้นที่ป่าบ้านปงไคร้ ตาบลโป่งแยง อาเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่ โดยทาการวางแปลงศึกษา แบบเจาะจง 2 แบบ คือ ขนาด 2 x 2 เมตร จานวน 9 แปลง และขนาด 10 x 10 เมตร จานวน 1 แปลง ที่ความสูง 1,000 เมตร จากระดับน้าทะเลปานกลางขึ้นไป ทาการวัดความสูงจากระดับน้าทะเล วัดอุณหภูมิของดิน วัดความเข้มแสง ทาการเก็บดินที่ความลึก 0-30 เซนติเมตร นามาวิเคราะห์คุณสมบัติของดิน สารวจจานวนต้นที่พบในแต่ละแปลง หาค่าความหนาแน่น (Density) ของจานวนต้นต่อหน่วยพื้นที่ บันทึกลักษณะสัณฐานวิทยา จากนั้นนามาหาค่าสหสัมพันธ์เพียร์สัน (Pearson’s Correlation Coefficient) ผลการศึกษานี้ชี้ให้เห็นว่าปัจจัยสภาพแวดล้อมของป่าดิบเขาที่ไม่ถูกรบกวน ที่ความสูง 1,000 เมตร จากระดับน้าทะเลปานกลางขึ้นไป ดินมีความเป็นกรด-ด่าง ปานกลาง ปริมาณอินทรียวัตถุในดินสูง ธาตุอาหารในดินอยู่ในระดับปานกลางไปถึงสูง และความเข้มแสงต่า มีผลต่อการเจริญเติบโตของกล้วยไม้ดินนกคุ้มไฟ

ส่วนการศึกษาผลของแสง LED ที่มีผลต่อการเจริญเติบโต และสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพของกล้วยไม้ดิน นกคุ้มไฟ ทาการวางแผนการทดลองแบบสุ่มสมบูรณ์ (Completely Randomized Design : CRD) โดยเพาะเลี้ยงต้นกล้วยไม้ดินนกคุ้มไฟในสภาพปลอดเชื้อ ภายใต้การให้คุณภาพแสงต่าง ๆ 5 กรรมวิธี คือ แสงจากหลอด LED สีแดงร่วมกับสีน้าเงินในอัตราส่วน 3:1 1:1 1:3 แสงจากหลอด LED สีขาว และแสงจากหลอดฟลูออเรสเซนต์ ให้แสง 12 ชั่วโมงต่อวัน ที่ความเข้มแสง 20 ?molm-2s-1 เป็นเวลา 24 สัปดาห์ สุ่มเก็บตัวอย่างกรรมวิธีละ 10 ต้น เพื่อวัดการเจริญเติบโต ปริมาณคลอโรฟิลล์ จานวนปากใบต่อพื้นที่ และประมาณสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพ พบว่า แสงจากหลอด LED สีแดงต่อสีน้าเงินอัตราส่วน 1:3 ทาให้กล้วยไม้ดินนกคุ้มไฟมีจานวนใบ ความกว้างใบ ความยาวใบ จานวนราก ความยาวราก ปริมาณคลอโรฟิลล์ เอ บี คลอโรฟิลล์รวมสูงที่สุด เมื่อเปรียบเทียบกับกรรมวิธีอื่น ขณะที่แสงจากหลอด LED สีแดงต่อสีน้าเงินอัตราส่วน 1:1 ส่งผลให้ลาต้นของกล้วยไม้ดินนกคุ้มไฟมีความหนาของลาต้นสูงที่สุด เมื่อเปรียบเทียบกับกรรมวิธีอื่น ส่วนต้นที่เพาะเลี้ยงภายใต้แสงจากหลอด LED สีขาว ให้ความกว้างทรงพุ่ม น้าหนักสด และน้าหนักแห้งสูงที่สุด เมื่อเปรียบเทียบกับกรรมวิธีอื่น และต้นที่เพาะเลี้ยงภายใต้แสงจากหลอดฟลูออเรสเซนต์ มีความสูงมากสูงที่สุด เมื่อเปรียบเทียบกับกรรมวิธีอื่น จากการวิเคราะห์สารออกฤทธิ์ทางชีวภาพ พบว่า ต้นกล้วยไม้ดินนกคุ้มไฟที่เพาะเลี้ยงภายใต้แสงจากหลอด LED สีแดงต่อสีน้าเงินอัตราส่วน 3:1 มีปริมาณฟีนอลิกรวม ปริมาณฟลาโวนอยด์รวม และความสามารถในการต้านอนุมูลอิสระสูงที่สุดอย่างมีนัยสาคัญ เมื่อเปรียบเทียบกับกรรมวิธีอื่น ในขณะที่ต้นที่เพาะเลี้ยงภายใต้แสงจากหลอดฟลูออเรสเซนต์ให้ปริมาณพอลิแซคคาไรด์สูงที่สุด

The objectives of this research were to 1) study the environment that affects the growth of Anoectochilus burmanicus Rolfe and 2) study LEDs affecting the growth and bioactive compound contents of A. burmanicus Rolfe. For the first part; study sites were located in Ban Pong Krai Forest, Pong Yang Sub District, Mae Rim District, Chiang Mai Province. The plant survey considered two types, 9 plots 2m x 2m, and 1 plot 10m x 10m using specific sampling method at 1,000 meters above the mean sea level (MASL). Altitude, soil temperature, and light intensity were measured. Soil samples at 0-30 cm. in each plot were collected for soil properties analysis. The number and density of A. burmanicus Rolfe in each plot were collected. Morphological characteristics were recorded. The relationship between environment factors, plant growth and density was subjected to analysis of Pearson’s correlation. The results of this research showed that the some environment factors of the undisturbed dry to evergreen forest, such as the height, the acidic-alkaline soil, the amount of high organic matter in the soil, the moderately high nutrients in the soil and shaded conditions were suitable conditions for the growth of A. burmanicus Rolfe.

In the second part; A. burmanicus Rolfe. were cultured in a temperature-controlled room at 25 oC under light density 20 ?molm-2s-1 .Completely Randomized Design (CRD) was conducted by exposing to LEDs red light (RL) and blue light (BL) in ratio of RL to BL was 3: 1, 1: 1, 1: 3., white LEDs (WL) and fluorescent light (FL) for 12 hours a day for 24 weeks to investigate the effects of various light qualities on growth indices, photosynthetic pigments, stomatal density and the accumulation of secondary metabolites. The results showed that RL:BL (3:1) had positive effects on A. burmanicus Rolfe ; leaf number, leaf width, leaf length , root number, root length, chlorophyll A content, chlorophyll B content, total chlorophyll content increased significantly. RL: BL (1:1) treatment showed significantly higher stem diameter. WL treatment showed significantly higher bush width, fresh weight and dry weight. FL treatment showed significantly higher stem high. RL:BL (3:1) showed significantly higher total phenolic contents, total flavonoids contents and %DPPH than the others. FL showed significantly higher total polysaccharides contents than the others.