รายละเอียดโครงการ

สามเณร เป็นคำเรียกผู้ที่ดำรงเพศอย่างภิกษุในพระพุทธศาสนาที่เป็นเด็กชายที่มีอายุยังไม่ครบ 20 ปี สามเณรจะมีการปรับตัวในช่วงของการบวช การดำเนินชีวิตตามหลักพระธรรมวินัย และสมาทานศีล 10 ข้อ แม้จะถือศีลเพียง 10 ข้อ แต่สามเณรก็จะปฏิบัติตนเช่นเดียวกับภิกษุ เช่น การไม่ถูกเนื้อต้องตัวผู้หญิง ออกรับอาหารบิณฑบาต ไม่ฉันภัตตาหารในเวลาวิกาลคือหลังจากเวลาเที่ยงแล้ว เป็นต้น อย่างไรก็ตาม รูปแบบอาหารส่วนใหญ่ที่สามเณรจะได้รับจากการบิณฑบาตมักเป็นข้าวขาว อาหารที่มีความเค็ม หวาน ของทอด และแกงกะทิ ซึ่งเป็นอาหารที่ไม่ถูกหลักโภชนาการสำหรับช่วงวัยของสามเณรที่อยู่ในช่วงของการเจริญเติบโต จากการสำรวจสุขภาพสามเณรทั่วประเทศ พบสามเณรขาดความเอาใจใส่สุขอนามัยส่วนบุคคล และองค์ความรู้ในการดูแลสุขภาพของตนเอง มีภาวะโภชนาการเกิน (ท้วม เริ่มอ้วน และอ้วน) 22% มากกว่าเด็กชายไทยที่มีภาวะโภชนาการเกินอยู่ที่ 18% เนื่องจากเลือกฉันอาหารประเภทผัด ทอด และขนมหวานจำนวนมาก ที่สำคัญยังพบว่า ส่วนใหญ่เลือกฉันน้ำปานะที่มีน้ำตาลปริมาณสูง เช่น นมเปรี้ยว น้ำอัดลม ชาเขียว (ประกาศิต กายะสิทธิ์, 2565) การถวายอาหารที่เหมาะสมแก่พระสงฆ์และสามเณรนั้น ต้องอาศัยความร่วมมือของคนในชุมชน เนื่องจากพระสงฆ์และสามเณรไม่สามารถปรุง ซื้อหรือร้องขออาหารจากญาติโยมได้ ญาติโยมและคนในชุมชนจึงเป็นบุคคลสำคัญในการเลือกอาหารที่จะนำมาถวายแด่พระสงฆ์และสามเณรในทุกวันหรือทุกโอกาสสำคัญ ดังนั้น ชุมชนจึงมีมีบทบาทสำคัญเป็นอย่างยิ่งต่อสุขภาพของพระสงฆ์และสามเณร โดยเน้นในเรื่องการปรับเปลี่ยนอาหารที่นำมาถวาย เพราะการคัดสรรอาหารให้และการส่งเสริมการออกกำลังกายที่เหมาะสมกับสามณเพศ โดยเฉพาะสามเณร จะป้องกันภาวะอ้วนรวมถึงส่งเสริมการเจริญเติบโตได้อย่างสมวัน ซึ่งจะส่งผลต่อให้สามเณรมีสุขภาพที่ดีได้ (จงจิตร อังคทะวานิช, รุ่งฉัตร อำนวย, และ พรชนก เศรษฐอนุกูล, 2560) นอกจากเรื่องของสุขภาพแล้ว ภาวะฉุกเฉินที่พบได้บ่อยในชุมชนคือ ภาวะหัวใจหยุดเต้น (cardiac arrest) เป็นภาวะที่หัวใจบีบตัวอย่างไม่มีประสิทธิภาพ ส่งผลให้การไหลเวียนของเลือดหยุดลงอย่างกะทันหัน เนื้อเยื่อในร่างกายขาดออกซิเจน รวมทั้งเนื้อเยื้อของสมองด้วย ซึ่งเนื้อเยื้อของสมองสามารถทนต่อภาวะขาดออกซิเจนได้ไม่เกิน 4 นาที หากเกินกว่านั้นสมองจะถูกทำลาย และสมองจะถูกทำลายอย่างถาวรหลังขาดเลือดนาน 7 นาที ภาวะหัวใจหยุดเต้นเป็นภาวะที่ไม่สามารถคาดได้ว่าจะเกิดขึ้นเมื่อใด และพบว่าส่วนมากผู้ที่มีภาวะหัวใจหยุดเต้นมักเกิดขึ้นที่นอกโรงพยาบาล ซึ่งเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เสียชีวิต การช่วยเหลือผู้ที่มีภาวะหัวใจหยุดเต้นโดยผู้ที่พบเห็นเหตุการณ์ เป็นสิ่งสำคัญต่อการรอดชีวิตของผู้ที่เกิดภาวะหัวใจหยุดเต้น แต่พบว่าการช่วยเหลือด้วยการกดหน้าอก (Cardiopulmonary resuscitation: CPR) นั้นเกิดขึ้นน้อยมาก เนื่องจากผู้พบเห็นเหตุการณ์มักมีความตื่นตระหนก ขาดความรู้ ความมั่นใจในการกดหน้าอก บางรายมีความรู้ไม่เพียงพอและรู้สึกกลัวว่าจะเป็นการทำร้ายผู้มีภาวะหัวใจหยุดเต้นโดยไม่ได้ตั้งใจ ดังนั้นการจัดการให้ประชนทุกคน ให้มีความรู้ ความเข้าใจและทักษะในการปฐมพยาบาลฉุกเฉินและการกู้ชีพขั้นพื้นฐาน เพื่อให้รู้สึกมั่นใจและสามารถให้การช่วยเหลือผู้ที่มีภาวะหัวใจหยุดเต้นนอกโรงพยาบาลซึ่งอาจเกิดขึ้นได้ทุกที่ทุกเวลาได้ จึงมีความจําเป็นและสำคัญต่อการรอดชีวิตผู้มีภาวะหัวใจหยุดเต้นเป็นอย่างยิ่ง คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ ตั้งอยู่ในเทศบาลเมืองแม่โจ้ ตำบลหนองหาร อำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ มีโรงเรียนวัดวิเวกวนาราม (โรงเรียนพระปริยัติธรรม) ให้การสอนสามเณรระดับชั้นประถมศึกษาจนถึงระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย และโรงเรียนสันทรายวิทยาคม เป็นโรงเรียนประจำอำเภอสันทราย ในปีงบประมาณ 2567 คณะพยาบาลศาสตร์ได้จัดโครงการย่อย อบรม CPR และการปฐมพยาบาลเบื้องต้นแก่ประชาชนและพระสงฆ์ในเขตเทศบาลเมืองแม่โจ้ ภายใต้โครงการ 4Dวิถีแม่โจ้ กายดี จิตดี กินดี ในสิ่งแวดล้อมที่ดี โดยมีผู้มีส่วนได้ส่วนเสียหลัก คือ นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 จากโรงเรียนสันทรายวิทยาคม คณาจารย์ และสามเณรวัดวิเวกวนาราม ชั้นปีที่ 6 พระสงฆ์และครูโรงเรียนวัดวิเวกวณาราม โดยมีการจัดการอบรมการช่วยฟื้นคืนชีพขั้นพื้นฐาน (CPR) และปฐมพยาบาลเบื้องต้น ให้กับนักเรียน สามเณรและพระสงฆ์ โดยการบรรยายทางทฤษฎี เกี่ยวกับการช่วยฟื้นคืนชีพขั้นพื้นฐาน (CPR ) ขั้นตอนปฐมพยาบาลเบื้องต้น รวมทั้งมีการสาธิต การปฏิบัติจริง โดยให้ผู้เข้ารับการอบรมได้ฝึกทำ CPR กับหุ่นจำลอง เปิดโอกาสให้การถามตอบ และแจกเอกสารสรุปเกี่ยวกับการช่วยฟื้นคืนชีพขั้นพื้นฐาน (CPR ) และการปฐมพยาบาลเบื้องต้น ผลการดำเนินงานพบว่า ผู้เข้าร่วมโครงการจำนวน 280 คน ผ่านการอบรมและได้รับใบประกาศนียบัตรจากศูนย์การแพทย์ฉุกเฉิน สามารถนำทักาะที่ได้ไปใช้ช่วยเหลือบุคคลที่ต้องการฟื้นคืนชีพขั้นพื้นฐาน (CPR ) และการปฐมพยาบาลเบื้องต้น อีกทั้งสามารถนำไปใช้ในเก็บเป็นแฟ้มสะสมงานเพื่อสำหรับยื่นสอบเข้ามหาวิทยาลัย สายวิทยาศาสตร์สุขภาพได้ จากการสำรวจความต้องการการได้รับบริการทางด้านสุขภาพของเจ้าอาวาสวัดวิเวกวนารามและผู้อำนวยการโรงเรียนสันทรายวิทยาคม รวมถึงชาวบ้านในพื้นที่ ตามบันทึกข้อความเลขที่ อว.69.33/98 ลงวันที่ 17 พฤษภาคม 2567 พบว่า มีความต้องการให้คณะพยาบาลศาสตร์ให้บริการวิชาการด้านสุขภาพ โดยให้จัดอบรมเกี่ยวกับการช่วยฟื้นคืนชีพขั้นพื้นฐาน (CPR ) ขั้นตอนปฐมพยาบาลเบื้องต้น การประเมินโภชนาการสามเณร การให้ความรู้แก่สามเณรและผู้ประกอบอาหารถวายพระสงฆ์สามเณรเพื่อป้องกันและควบคุมโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง จากความสำคัญดังกล่าว คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ จึงจัดโครงการบริการวิชาการ “บ้าน วัด โรงเรียน ตำบลหนองหาร แข็งแรงปลอดภัย ห่างไกลภาวะวิกฤต” เพื่อให้แกนชุมชนตระหนักถึงการการเลือกอาหารเพื่อถวายแด่พระสงฆ์และสามเณร และสามารถช่วยฟื้นคืนชีพเบื้องต้นได้ และเพื่อให้การดำเนินโครงการครบถ้วนทุกมิติด้านการดูแลสุขภาพพระสงฆ์ จึงได้บูรณาการกระบวนการเรื่อง “การเสริมสร้างพลังอำนาจชุมชนในการป้องกันโรคไม่ติดต่อเรื้อรังในพระสงฆ์” ของคุณขนิษฐา วิศิษฏ์เจริญ และคุณวิไลวรรณ ปะธิเก (2562) โดยนำกระบวนการเสริมสร้างพลังอำนาจชุมชนในการสร้างความตระหนัก และพัฒนาศักยภาพชุมชน เพื่อสร้างศักยภาพชุมชนในการดูแลสุขภาพพระสงฆ์ ให้เกิดความยั่งยืนต่อไป