รายละเอียดโครงการ

จากสถาณการปัจจุบันด้านความต้องการของตลาดและแนวโน้มของผู้บริโภคที่ต้องการสัตว์น้ำที่มีคุณภาพ เพียงพอ และปลอดภัยต่อการบริโภคมีสูงขึ้น โดยเฉพาะพื้นที่เมืองท่องเที่ยว เช่น จังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย แม่ฮ่องสอน และ ฯลฯ จึงเป็นเหตุผลทำให้ต้องมีการค้นหาวิธีการเลี้ยงสัตว์น้ำจืดและสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ (กบ) ในเขตพื้นที่ภาคเหนือตอนบนและโดยเฉพาะพื้นที่บนภูเขาสูง (เทพพิทักษ์ และอภินันท์, 2561) เพื่อผลิตผลผลิตสัตว์น้ำและสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำให้เพียงพอ มีคุณภาพ และปลอดภัย สนองความต้องการอาหารของเมืองท่องเที่ยวตามนโยบายของรัฐบาลที่ส่งเสริมแนวทางการผลิตอุตสาหกรรมอาหารภายใต้โครงการ Northern Food Valley และสอดคล้องกับมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ที่มีนโยบายในพันธกิจที่มุ่งเน้นทางด้านการเกษตรเพื่อความมั่นคงด้านอาหาร โดยเฉพาะอาหารอินทรีย์ (Organic Food) (เกรียงศักดิ์ และคณะ, 2561) ทั้งนี้ สัตว์น้ำและสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำก็เป็นสัตว์เศรษฐกิจที่สำคัญ และเหมาะสมกับการเพาะเลี้ยงในเขตพื้นที่ภาคเหนือตอนบน ปัจจุบันเกษตรกรส่วนใหญ่ให้ความสนใจเกี่ยวกับการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำและสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำเพิ่มมากขึ้น ทั้งนี้เนื่องจากการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำและสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำสามารถเพิ่มรายได้ให้กับเกษตรกรได้เป็นอย่างดี และสามารถกำหนดเวลาในการดูแลได้อย่างชัดเจน จากการลงพื้นที่ดำเนินงานส่งเสริมการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำทั้งในพื้นที่ราบลุ่มและบนพื้นที่สูงในเขตจังหวัดภาคเหนือตอนบน คือ พื้นที่จังหวัดเชียงใหม่ เช่น อำเภอสันทราย อำเภอสารภี อำเภอสะเมิง อำเภอแม่แจ่ม และอำเภอกัลยาณิวัฒนา พื้นที่จังหวัดแม่ฮ่องสอน เช่น อำเภอแม่สะเรียง อำเภอสบเมย และอำเภอแม่ลาน้อย พบว่าสัตว์น้ำและสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำที่เกษตรกรสนใจที่จะดำเนินการเพาะเลี้ยง ทั้งบริโภคภายในครัวเรือน และเชิงพาณิชย์ คือ การเพาะเลี้ยงปลานิล ปลาดุก ปลาหมอไทย และกบนา เป็นต้น แต่สิ่งที่ขาดไม่ได้และเป็นปัจจัยที่สำคัญสำหรับการเลี้ยงสัตว์น้ำและสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ คือ อาหารที่ดีมีคุณภาพ มีคุณค่าทางโภชนาการครบถ้วน และมีราคาที่ถูก ซึ่งปัจจุบันเกษตรกรผู้เลี้ยงสัตว์น้ำและสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำมักประสบปัญหาจากต้นทุนค่าอาหารสำเร็จรูปที่มีราคาค่อนข้างแพง (30 - 40 บาทต่อกิโลกรัม) คิดเป็น 50 - 60 เปอร์เซ็นต์ของต้นทุนในการเลี้ยง นอกจากนี้ ปลาป่น ซึ่งถือว่าเป็นแหล่งโปรตีนหลักในอาหารสัตว์น้ำและสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ แต่ปัจจุบันพบว่าปลาป่นมีราคาแพง (50-60 บาทต่อกิโลกรัม) เนื่องมาจากต้นทุนการผลิตที่สูง เช่น น้ำมัน ค่าแรงงาน และอื่น ๆ เป็นต้น อีกทั้งยังทำให้เกิดปัญหาการจับปลาขนาดเล็กจากธรรมชาติ (By catch) และการทำประมงมากเกินควร (Over fishing) ซึ่งปัญหาดังกล่าวได้ส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิตและการประกอบอาชีพของเกษตรกรอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ดังนั้น เพื่อให้เกษตรกรสามารถลดต้นทุนค่าอาหารลงได้ จึงเกิดแนวคิดการนำวัตถุดิบที่เหลือใช้จากภาคการเกษตรหรือจากครัวเรือน มาเป็นวัตถุดิบในการผลิตอาหารสำหรับการเลี้ยงสัตว์น้ำและสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ ด้วยการสร้างอาหารธรรมชาติเพื่อมาทดแทนอาหารสำเร็จรูป โดยในปัจจุบัน หนอนแมลง BSF หรือ Black Soldier Fly ก็เป็นอีกทางเลือกหนึ่งที่กำลังเป็นที่นิยมในกลุ่มของเกษตรกรที่เลี้ยงสัตว์น้ำและสัตว์ปีก เพื่อใช้ทดแทนโปรตีนจากปลาป่นและลดต้นทุนค่าอาหารสำเร็จรูปที่มีราคาแพง อีกทั้งยังปลอดภัยต่อผู้บริโภคและไม่สร้างมลภาวะต่อสิ่งแวดล้อม ทั้งนี้ การเพาะเลี้ยงหนอนแมลง BSF ยังเป็นวิธีที่ง่ายและเกษตรกรสามารถผลิตหนอนเพื่อใช้ในการเลี้ยงสัตว์น้ำและสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำได้เอง ด้วยสูตรอาหารเลี้ยงหนอนแมลง BSF จากของเหลือใช้ทางการเกษตรหรือจากครัวเรือนที่มีวิธีการทำที่ไม่ยุ่งยากมากนัก แมลง BSF หรือ Black Soldier Fly เป็นแมลง 2 ปีก ลำตัวคล้ายตัวต่อ ไม่เป็นพาหะนำโรคและไม่เป็นศัตรูพืช มีการเจริญเติบโตเร็ว วงจรชีวิตสั้น วางไข่ได้มาก โดยในระยะที่เป็นตัวหนอนสามารถกินอาหารที่เป็นอินทรียวัตถุได้หลากหลาย เช่น วัตถุเหลือทิ้งจากภาคการเกษตร พืชผัก กากมันสำปะหลัง กากปาล์ม กากตะกอนจากหม้อต้มของโรงงานน้ำตาล เศษเนื้อจากโรงเชือด เลือดต้มแตก ขยะอินทรีย์จากครัวเรือนและชุมชน ตลอดจนมูลสัตว์จากฟาร์มเลี้ยงสัตว์ เป็นต้น ซึ่งในระยะก่อนเข้าดักแด้ แมลง BSF จะมีโปรตีนสูงถึง 39-56 % มีไขมันคุณภาพดีสูงถึง 25-35 % โดยมีกรดลอริก ที่ใช้ต่อต้านเชื้อจุลินทรีย์ และโอเมก้า 3, 6 และ 9 ในปริมาณสูง ใช้เป็นผลิตภัณฑ์สารผสมอาหารและอาหารเสริมสุขภาพของสัตว์เลี้ยง มีกรดอะมิโนที่จำเป็น และธาตุอาหารอื่นๆ เช่น แคลเซียม และฟอสฟอรัส ทำให้เหมาะสมในการนำมาทดแทนปลาป่น และกากถั่วเหลือง ในกระบวนการผลิตอาหารสัตว์น้ำ นอกจากนี้เปลือกของดักแด้มีไคโตซานที่เป็นสารสร้างภูมิคุ้มกัน และสามารถนำไปทำพลาสติกชีวภาพได้ ส่วนระยะตัวหนอนมีสารต้านเชื้อจุลินทรีย์ที่ทำให้เกิดโรคในสัตว์ สามารถนำมาใช้ทำสารเสริมภูมิคุ้มกันหรือสารปฏิชีวนะป้องกันการเกิดโรคของสัตว์ นอกจากนี้ของเสียจากการขับถ่ายของตัวหนอน เช่น มูลของหนอนแมลง BSF สามารถนำมาผลิตเป็นวัสดุบำรุงดินหรือปุ๋ยอินทรีย์สำหรับการเกษตรได้ ดังนั้นหนอนแมลง BSF จึงเป็นแหล่งโปรตีนทางเลือกที่มีคุณภาพและมีประสิทธิภาพสูง สามารถนำมาใช้ประโยชน์ เกิดการพึ่งพาตนเองและสร้างความมั่นคงทางอาหารอย่างยั่งยืน (กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม, 2564) ดังนั้น เพื่อให้เกษตรกรและผู้สนใจสามารถลดต้นทุนค่าอาหาร และสามารถเพิ่มผลผลิตได้ ผู้รับผิดชอบโครงการจึงนำองค์ความรู้จากการศึกษาวิจัย เรื่อง นวัตกรรมการเพาะเลี้ยงกบต้นทุนต่ำ เพื่อพัฒนาศักยภาพการผลิตของกลุ่มชุมชนประมงท้องถิ่นตำบลชมภู อำเภอสารภี จังหวัดเชียงใหม่ และคู่มือประมงอินทรีย์ แม่โจ้ มาถ่ายทอดให้กับกลุ่มเกษตรกร นักศึกษาและผู้ที่สนใจ ซึ่งถือได้ว่าเป็นนวัตกรรมการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำต้นทุนต่ำและจะเป็นประโยชน์ต่อการนำไปใช้กับเกษตรกร และนอกจากนี้ยังสามารถพัฒนาศักยภาพการผลิตของผู้ประกอบการเลี้ยงสัตว์น้ำสู่มาตรฐานการเลี้ยงในระบบอินทรีย์ได้อย่างยั่งยืนตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ในแนวพระราชดำริของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ฯ ต่อไป