รายละเอียดโครงการ

อุตสาหกรรมท่องเที่ยวทั่วโลกหยุดชะงักตั้งแต่ธันวาคม ปีพ.ศ.2563 จากข้อมูลกองเศรษฐกิจการท่องเที่ยวและกีฬา กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬานักท่องเที่ยวต่างชาติที่เดินทางเข้ามาในประเทศไทยสะสมระหว่างเดือนมกราคมถึงเดือนธันวาคม ปี พ.ศ. 2563 มีจำนวนทั้งสิ้น 6,692,775 คน ขณะที่ปี พ.ศ. 2562 มีสถิตินักท่องเที่ยวจำนวนทั้งสิ้น 32,582,548 คน ลดลงไปถึง -79.46 % โดยเฉพาะนักท่องเที่ยวจากประเทศจีน ลดลงไปถึง 86.64% ขณะเดียวกัน ระหว่างการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโควิด 19 ทำให้รัฐบาลของหลายประเทศต้องบังคับใช้มาตรการต่าง ๆ เพื่อควบคุมจนประชาชนไม่สามารถดำเนินชีวิตได้ตามปกติ โดยเฉพาะการเดินทางเพื่อการท่องเที่ยว สร้างผลกระทบเป็นวงกว้างการท่องเที่ยวทุกตลาด ไม่ว่าจะเป็นชาวต่างชาติเข้ามาเที่ยวเมืองไทย (Inbound) และนักท่องเที่ยวชาวไทยเดินทางออกไปต่างประเทศ (Outbound) เช่น การจำกัดการท่องเที่ยว ห้ามนักท่องเที่ยวเดินทางออกไปนอกประเทศ การยกเลิกการจัดงาน ปิดสถานศึกษา ห้ามออกจากเคหะสถานยามค่ำคืน การคัดกรองตามท่าอากาศยานและสถานีรถไฟ และการสวมหน้ากากและการเว้นระยะห่างทางสังคมและมาตรการปิดเมือง (ล็อกดาวน์) เป็นต้น อย่างไรก็ตาม หากพิจารณาเป็นรายภูมิภาค พบว่า อัตรานักท่องเที่ยวถึงแม้จะลดลงในทุกภูมิภาคในปี 2563 เมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันของปี 2562 ซึ่งภาคใต้เป็นแหล่งท่องเที่ยวธรรมชาติที่สําคัญของประเทศไทยที่มีความหลากหลายทางชีวภาพภูมิประเทศที่โดดเด่น และมีวิถีวัฒนธรรมที่เป็นอัตลักษณ์ มีอิทธิพลต่อการมาเยือนของนักท่องเที่ยวอย่างมาก สร้างรายได้จากการท่องเที่ยวไม่ต่ำกว่าปีละ 60,000 ล้านบาท ทำให้แหล่งท่องเที่ยวขาดรายได้ โดยเฉพาะผู้ประกอบการด้านการท่องเที่ยวมีสภาพคล่องต่ำ บางรายอาจแบกรับภาระค่าใช้จ่ายและหนี้สินไม่ไหว ต้องตัดสินใจยุติการดำเนินธุรกิจ ซึ่งส่งผลกระทบต่อรายได้ของธุรกิจการท่องเที่ยวเป็นอย่างมาก และแหล่งท่องเที่ยวโดยชุมชนทั่วประเทศที่นำเสนอเรื่องราวประสบการณ์ “วิถีท้องถิ่นไทยสู่วิถีโลก และเชื่อมโยงแหล่งท่องเที่ยวในพื้นที่เขตพัฒนาการท่องเที่ยว (Cluster) และพื้นที่จังหวัดเมืองรอง (Tourism Authority of Thailand, 2018) เพื่อสร้างรายได้เสริมจากการท่องเที่ยวโดยชุมชนควบคู่กับการท่องเที่ยวกระแสหลักได้อย่างกลมกลืน เป็นการท่องเที่ยวที่มีการพัฒนารูปแบบกิจกรรมให้เหมาะสมกับบริบทพื้นที่ ดำเนินการภายใต้เงื่อนไขด้านเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม และสิ่งแวดล้อม ก็ได้รับผลกระทบแช่นเดียวกับแหล่งท่องเที่ยวกระแสหลัก รัฐบาลควรทบทวนมาตรการและการบริหารจัดการให้สอดคล้องกับความต้องการของผู้บริโภค กล่าวคือ 1) สร้างมาตรการเยียวยาให้ตรงกับความต้องการของภาคธุรกิจอย่างแท้จริง เช่น การพัฒนาบุคลากรทางการท่องเที่ยวที่เป็นแรงงานซึ่งถูกพักงานหรือเลิกจ้างจากสถานการณ์แพร่ระบาดโควิด 19 ทั้งรูปแบบการสร้างทักษะที่จำเป็นต่ออุตสาหกรรมท่องเที่ยวรูปแบบใหม่แก่บุคลากร (Reskill) และ การพัฒนาบุคลากรเพื่อยกระดับทักษะให้ดียิ่งขึ้น (Upskill) 2) ส่งเสริมการการบริการให้ตรงกับความต้องการของกลุ่มนักท่องเที่ยว โดยเฉพาะคาดการณ์ถึงลักษณะและพฤติกรรมกลุ่มนักท่องเที่ยวที่เปลี่ยนไปในอนาคต เช่น กลุ่มนักท่องเที่ยวสูงวัย กลุ่มนักท่องเที่ยวแบบไลฟ์สไตล์ กลุ่มนักท่องเที่ยวที่ชอบการเดินทางและบริการที่เป็นส่วนตัวโดยตรง และนักท่องเที่ยวที่นิยมกำหนดการเดินทางเอง เป็นต้น 3) ส่งเสริมเส้นทางการท่องเที่ยวโดยชุมชนให้เชื่อมโยงกับการท่องเที่ยวหลักในพื้นที่ ทั้งนี้ เพื่อช่วยเหลือบุคลากรภาคท่องเที่ยวชุมชนท้องถิ่นและแรงงานต่างถิ่น ที่ให้สามารถดำรงชีพและดำเนินธุรกิจต่อไปได้แม้ว่าสถานการณ์โควิด- 19 จะคลี่คลาย และ 4) นำเทคโนโลยีมาเปลี่ยนแปลงรูปแบบการดำเนินธุรกิจและสนับสนุนการท่องเที่ยวอย่างเป็นระบบและสร้างความเชื่อมั่นแก่นักท่องเที่ยว เช่น การใช้วิทยาการทางเทคโนโลยีนำเที่ยวโลกเสมือนจริง ผู้ประกอบการท่องเที่ยวและโรงแรมทำการตลาดผ่าน Social media หรือใช้ Application ต่างๆ อาทิ การจองห้องพัก อาหาร การจองรถ แผนที่ดิจิทัล เป็นต้น ภายใต้วิถีการท่องเที่ยวใหม่ (New normal) และช่วงวัยของกลุ่มนักท่องเที่ยว การพัฒนายกระดับบุคลากรชุมชนด้านการสื่อสารและเทคโนโลยีเพื่อเป็นมัคคุเทศก์ เป็นอาชีพบริการที่มีความสำคัญต่อระบบอุตสาหกรรมท่องเที่ยวเป็นอย่างมาก เป็นผู้ทำหน้าที่สื่อสารข้อมูลสถานที่ท่องเที่ยว กฎกติกา มารยาทต่าง ๆ ไปยังนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติให้เกิดความรู้และความเข้าใจและอำนวยความสะดวกแก่นักท่องเที่ยวให้เกิดความประทับใจ เป็นผู้แทนของคนในท้องถิ่นหรือคนในประเทศ สร้างความเชื่อมั่นแก่นักท่องเที่ยว ส่งผลดีต่อการท่องเที่ยวภายในชุมชนและภาคบริการอื่น ๆ ที่เชื่อมโยงกับระบบอุตสาหกรรมท่องเที่ยว พัฒนาเศรษฐกิจฐานรากระดับหมู่บ้าน/ชุมชนให้ประชาชนมีรายได้เพิ่มขึ้นจากภาคการท่องเที่ยว และบริการต่าง ๆ ก่อให้เกิดรายได้เข้าประเทศอย่างมหาศาล การพัฒนายกระดับบุคลากรชุมชนด้านการสื่อสารและเทคโนโลยีเพื่อเป็นมัคคุเทศก์เป็นการบูรณาการความรู้ทางวิชาการทั่วไป ความรู้ทางวิชาการเฉพาะมัคคุเทศก์ท้องถิ่น ให้เป็นผู้ให้บริการในการนำนักท่องเที่ยวไปยังสถานที่ต่างๆ ให้บริการเกี่ยว ให้คำแนะนำและความรู้ด้านต่างๆ แก่นักท่องเที่ยวในท้องถิ่นของตนได้อย่างมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้การท่องเที่ยวโดยชุมชน จะเห็นว่าการพัฒนาศักยภาพบุคลากรด้านการสื่อสารและเทคโนโลยีในบริบทของการท่องเที่ยว ถือเป็นเครื่องมือสำคัญที่นำศิลปะด้านการสื่อสารมานำเสนอเรื่องราวกระตุ้นความสนใจให้นักท่องเที่ยวมีความรู้ และความเพลิดเพลิน ตระหนักในคุณค่า และเห็นความสำคัญของสิ่งที่ต้องการนำเสนอด้านทรัพยากรการท่องเที่ยวของชุมชน ถือเป็นกระบวนการเพิ่มมูลค่าในสินค้าและบริการ ตลอดจนการสร้างทัศนคติที่ดีต่อการอนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากรการท่องเที่ยวให้ยั่งยืน ดังนั้น กรอบการดำเนินโครงการจัดทำระบบสื่อความหมายเพื่อเชื่อมโยงเส้นทางการท่องเที่ยวโดยชุมชนของมหาวิทยาลัยแม่โจ้-ชุมพร เพื่อการท่องเที่ยว มีกรอบแนวคิด 1) สำรวจทรัพยากรท่องเที่ยวภายในชุมชนเครือข่ายที่มหาวิทยาลัยเคยดำเนินการส่งเสริมตั้งแต่ปี 2564 เป็นต้นมา 2) จัดทำเรื่องราวความสัมพันธ์ของผู้คนและทรัพยากรภายในชุมชนเพื่อจัดทำระบบการสื่อความหมายที่แสดงให้เห็นกระบวนการตั้งแต่ต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ และ 3) เชื่อมโยงเส้นทางท่องเที่ยวโดยชุมชนเพื่อต่อยอดด้วยกิจกรรมทางการท่องเที่ยวในชุมชนท้องถิ่นของตนเอง