รายละเอียดโครงการ

โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (อพ.สธ.) เป็นโครงการที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงสืบสานพระราชปณิธาน ในการอนุรักษ์ทรัพยากรของ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชซึ่งทรงมีสายพระเนตรยาวไกล โดยที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงให้ความสําคัญและเห็นความสําคัญของการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดดังในปี พ.ศ. 2503 ทรงอนุรักษ์ต้นยางนา ในปี พ.ศ.2504 ทรงให้นําพรรณไม้จากภูมิภาคต่าง ๆ มาปลูกไว้ในสวนจิตรลดา เพื่อเป็นแหล่งศึกษา และทรงมีโครงการพระราชดําริที่เกี่ยวกับการอนุรักษ์พัฒนาทรัพยากร พัฒนาแหล่งน้ำ การอนุรักษ์และพัฒนาดิน อนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ เป็นการอนุรักษ์ และพัฒนาทรัพยากรธรรมชาติ ต่อมาในปี พ.ศ. 2535 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้ ทรงสืบทอดพระราชปณิธานต่อโดยมีพระราชดําริกับนายแก้วขวัญ วัชโรทัย เลขาธิการพระราชวัง ให้ ดําเนินการอนุรักษ์พืชพรรณของประเทศโดยพระราชทานให้โครงการส่วนพระองค์ฯ สวนจิตรลดา ฝ่ายวิชาการ เป็นผู้ดําเนินการจัดตั้งธนาคารพืชพรรณขึ้น ในปี พ.ศ. 2536-2549 โดยรับทุนสนับสนุนจากสํานักงาน คณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดําริ (กปร.) และเป็นหน่วยงานขึ้นตรงกับ เลขาธิการพระราชวัง ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2539 และต่อมาในปีงบประมาณ พ.ศ. 2550 สํานักพระราชวังดําเนินการ จัดสรรงบประมาณให้ และให้ อพ.สธ. ดําเนินการแยกส่วนอย่างชัดเจนจากโครงการส่วนพระองค์ฯ สวนจิตรลดา การดําเนินงาน อพ.สธ. ดําเนินงานโดยอยู่ภายใต้แผนแม่บทซึ่งเป็นระยะ ๆ ละ ห้าปี ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2535 เป็นต้นมาจนมาถึงแผนที่หก จึงเรียกว่าแผนแม่บท อพ.สธ. ระยะ 5 ปีที่หก การดําเนินงาน อพ.สธ. ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2535 จนถึงปัจจุบันมีหน่วยงานต่าง ๆ ร่วมสนองพระราชดําริ เพิ่มขึ้นมากกว่า 776 หน่วยงาน สมาชิกสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียนซึ่งเป็นสถานศึกษาเป็นสมาชิกมากกว่า 3,028 โรงเรียน (ข้อมูล ณ วันที่ 4 กรกฎาคม 2560) ยิ่งไปกว่านั้นในแผนแม่บทระยะ 5 ปีที่ห้า อพ.สธ. กรม ส่งเสริมการปกครองท้องถิ่นขอเข้าร่วมสนองพระราชดําริโดยพระราชานุญาตให้เป็นหน่วยงานที่ร่วมสนอง พระราชดําริ อพ.สธ. ในปีงบประมาณ 2558 โดยที่ทางกรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น เป็นนโยบายสนับสนุน ให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในการดําเนินงานฐานทรัพยากรท้องถิ่น ซึ่งดําเนินงานอยู่ภายใต้กรอบการสร้าง จิตสํานึก กิจกรรมที่ 8 กิจกรรมพิเศษสนับสนุนการอนุรักษ์ทรัพยากร โดยให้มีสมาชิกฐานทรัพยากรท้องถิ่นใน อําเภอละหนึ่งตําบล / หนึ่งเทศบาลเป็นอย่างน้อย โดยเริ่มต้นการสํารวจฐานทรัพยากรท้องถิ่นที่มีอยู่จริงว่ามี อะไรอยู่ที่ไหน และเริ่มการดูแลอนุรักษ์และใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืนในทรัพยากรท้องถิ่นที่มีอยู่ นําไปสู่การ วางแผนพัฒนาตําบลบนพื้นฐานของทรัพยากรที่มีอยู่จริง โดยเริ่มตั้งแต่การสํารวจและการทําฐานข้อมูล ทรัพยากรท้องถิ่นซึ่งประกอบด้วย 3 ฐานทรัพยากรได้แก่ ทรัพยากรชีวภาพ (สิ่งที่มีชีวิต), ทรัพยากรกายภาพ (สิ่งที่ไม่มีชีวิต) และทรัพยากรวัฒนธรรมและภูมิปัญญา ด้วยเหตุนี้ทําให้พื้นที่และกิจกรรมดําเนินงานของ โครงการฯ กระจายออกไปในภูมิภาคต่าง ๆ และมีการดําเนินงานที่หลากหลายมากขึ้นการดําเนินงานในแผน แม่บททุกระยะ 5 ปีที่ผ่านมาของ อพ.สธ. ได้ดําเนินการสอดคล้องกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ มาโดยตลอด และในแผนแม่บทระยะ 5 ปีที่หกนี้ มีแนวทางดําเนินการที่สอดคล้องและสนับสนุนแผนพัฒนา เศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 (ปีงบประมาณ พ.ศ. 2560 - 2564) ซึ่งมีกรอบแนวคิดและหลักการใน การวางแผนที่สําคัญได้แก่ (1) การน้อมนําและประยุกต์ใช้หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง (2) คนเป็น ศูนย์กลางของการพัฒนาอย่างมีส่วนร่วม (3) การสนับสนุนและส่งเสริมแนวคิดการปฏิรูปประเทศ และ (4) การพัฒนาสู่ความมั่นคง มั่งคั่ง ยั่งยืน เพื่อให้สังคมอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข ซึ่งกรอบแนวความคิดทั้งสี่นั้นล้วน แต่ต้องดําเนินการภายใต้การดูแลรักษาทรัพยากรและการนํามาใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน ยิ่งไปกว่านั้น อพ.สธ. ยังมีกิจกรรมตามกรอบแผนแม่บท อพ.สธ. ที่สอดคล้องกับแผนการขับเคลื่อนและปฏิรูประบบวิจัยแบบบูรณา การของประเทศและกรอบยุทธศาสตร์การวิจัยแห่งชาติ 20 ปีทั้ง 7 ยุทธศาสตร์ ได้แก่ (1) ด้านความมั่นคง (2) ด้านการเกษตร (3) ด้านอุตสาหกรรม (4) ด้านสังคม (5) ด้านการแพทย์และสาธารณสุข (6) ด้านพลังงาน (7) ด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เพื่อให้ส่งผลประโยชน์ต่อประเทศชาติและประชาชนให้มากที่สุด เพื่อ การบริหารจัดการความรู้ผลงานวิจัย นวัตกรรม สิ่งประดิษฐ์ ทรัพยากร และภูมิปัญญาของประเทศ สู่การใช้ ประโยชน์เชิงพาณิชย์และสาธารณะ ด้วยยุทธวิธีที่เหมาะสมที่เข้าถึงประชาชนและประชาสังคมอย่างแพร่หลาย แผนแม่บท อพ.สธ. ระยะ 5 ปีที่หก (ตุลาคม พ.ศ. 2559-กันยายน พ.ศ. 2564) เป็นแผนแม่บทที่จัดทําขึ้น เพื่อใช้เป็นกรอบในการดําเนินงานตามแนวทางพระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี โดยมีหน่วยงานที่ร่วมสนองพระราชดําริเข้ามามีส่วนร่วมวางแผนงาน ทั้งในส่วนกลางและส่วนภูมิภาคทั่ว ประเทศไทย ทั้งภาครัฐและเอกชน ให้มีแนวทางดําเนินงานต่อเนื่องตามกรอบแผนแม่บทโดยเน้นการทํางานเข้าไปสร้างจิตสํานึกในการรักษาทรัพยากรตั้งแต่ในสถานศึกษาดําเนินงานในระดับท้องถิ่นในการทําฐานข้อมูล ทรัพยากรท้องถิ่นซึ่งประกอบด้วย 3 ฐานทรัพยากรได้แก่ ทรัพยากรชีวภาพ, ทรัพยากรกายภาพ และ ทรัพยากรวัฒนธรรมและภูมิปัญญา จากฐานข้อมูลดังกล่าวจะนําไปสู่การอนุรักษ์และใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน บนพื้นฐานของการมีจิตสํานึกในการอนุรักษ์ทรัพยากรที่มีอยู่ในประเทศไทยต่อไป ในปี 2563 มหาวิทยาลัยแม่โจ้เล็งเห็นความสำคัญในการดำเนินงาน ทั้งการจัดตั้งศูนย์ประสานงานและกิจกรรมพิเศษสนับสนุนการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชนี้เป็นอย่างยิ่ง เพราะเป็นกิจกรรมที่เปิดโอกาสให้มหาวิทยาลัยได้เข้าร่วมสนับสนุนงานของ อพ.สธ. ในรูปแบบต่าง ๆ โดยอยู่ภายใต้กรอบของแผนแม่บท อพ.สธ. โดยที่ อพ.สธ. ประสานงานผ่านมาทางมหาวิทยาลัย ให้ดำเนินการในกิจกรรมนี้ โดยกำหนดเป้าหมายในการดำเนินงานเป็นระยะ ๆ ละ 5 ปี ให้สอดคล้องกับแนวทางการดำเนินงานตามกรอบแผนแม่บทของ อพ.สธ. และจัดทำแผนประจำปีพร้อมทั้งวางแผนปฏิบัติงานร่วมกันให้ชัดเจน ผ่านการประชุมของคณะกรรมการดำเนินงาน อพ.สธ.-มจ. และคณะอนุกรรมการดำเนินงาน อพ.สธ.-มจ. ซึ่งขณะนี้เป็นการดำเนินงานภายใต้กรอบแผนแม่บท ระยะ 5 ปีที่เจ็ด (1 ตุลาคม 2565 - 30 กันยายน 2569) โดยหน้าที่ของศูนย์ประสานงานอพ.สธ. คือ เป็นหน่วยงานฝึกอบรมปฏิบัติการหรือการประชุมกลุ่มสมาชิกเกี่ยวกับงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน สมาชิกสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน และงานฐานทรัพยากรท้องถิ่นสำหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และแนวทางในการฝึกอบรมปฏิบัติการหรือการประชุมกลุ่มสมาชิก ได้แก่ ปูพื้นฐาน ต่อยอด เติมเต็ม พัฒนา และวัดประเมินผล รวมถึงการสร้างความเข้าใจและติดตามการดำเนินงานของสมาชิกเป็นระยะ ในการนี้ศูนย์ประสานงานอพ.สธ.-มจ. ได้รับการแบ่งพื้นที่จัดการดูแลปฎิบัติงานฐานข้อมูลทรัพยากรท้องถิ่นจากศูนย์แม่ข่ายอพ.สธ.-มช. ในจังหวัดเชียงใหม่ จำนวน 6 อำเภอ ได้แก่ อำเภอสันทราย อำเภอสารภี อำเภอสันกำแพง อำเภอแม่ออน อำเภอพร้าว และอำเภอดอยสะเก็ด ซึ่งในปีงบประมาณ 2568 ศูนย์ประสานงานอพ.สธ.-มจ. ได้วางแผนโครงการพัฒนาศักยภาพของบุคลากรด้านงานฐานทรัพยากรท้องถิ่น เพื่อจัดอบรมในหลักสูตรต่างๆ ของ อพ.สธ. ให้กับ องค์การปกครองส่วนท้องถิ่นและโรงเรียน เพื่อการพัฒนาศักยภาพของบุคลากรในอท.ที่เป็นสมาชิกให้มีความรู้และความเข้าใจในทรัพยากรท้องถิ่นของตน เพื่อการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน