รายละเอียดโครงการ

“...กฎหมายมิใช่ตัวความยุติธรรม หากเป็นแต่เพียงบทบัญญัติหรือปัจจัยที่ตราไว้เพื่อรักษาความยุติธรรม ผู้ใดก็ตามแม้ไม่รู้กฎหมายแต่ถ้าประพฤติปฏิบัติด้วยความสุจริตแล้วควรจะ ได้รับความคุ้มครองจากกฎหมายอย่างเต็มที่ ตรงกันข้ามคนที่รู้กฎหมายแต่ใช้กฎหมายไปในทางทุจริตควรต้องถือว่าทุจริต...” พระบรมราโชวาทในพิธีพระราชทานประกาศนียบัตรของสำนักอบรมศึกษากฎหมายแห่งเนติบัณฑิตยสภา ณ อาคารใหม่ สวนอัมพร ๒๙ ตุลาคม ๒๕๒๒ กฎหมายเป็นข้อกำหนดพฤติกรรมของมนุษย์ จึงเป็นสิ่งที่เกี่ยวข้องกับชีวิตมนุษย์ตั้งแต่เกิดจนตายกฎหมายเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นมาจากความคิดหรือความเชื่อของมนุษย์เป็นพื้นฐานข้อกำหนดใดจะเป็นกฎหมายจึงได้มีแนวความคิดของนักปราชญ์กฎหมายในหลายๆยุคให้ความหมายของกฎหมายไว้ ความคิดเห็นของนักปราชญ์กฎหมายนี้มีหลากหลายสำนักและมีแนวความคิดต่าง ๆ กันตามวิวัฒนาการของสังคม สำนักความคิดที่สำคัญและยังคงนำมายึดถือเป็นหลักในเรื่องความหมายของกฎหมายจนถึงปัจจุบันมีอยู่สองสำนัก ได้แก่ สำนักความคิดกฎหมายธรรมชาติและสำนักความคิดกฎหมายฝ่ายบ้านเมือง สำนักความคิดกฎหมายธรรมชาติ เป็นสำนักความคิดที่มีกำเนิดและวิวัฒนาการมาตั้งแต่สมัยกรีก สำนักนี้มีความคิดเห็นว่ากฎหมายเป็นสิ่งที่มีอยู่แล้วตามธรรมชาติ ซึ่งอาจเรียกว่า “กฎหมายธรรมชาติ” (Natural Law) และเกิดจากธรรมชาติโดยตรงเหมือนปรากฏการณ์อื่นๆ ของโลก บ้างก็เชื่อว่าธรรมชาตินั้นคือพระผู้เป็นเจ้า ทำให้หลักเกณฑ์ทางศาสนา เหตุผลและศีลธรรม จึงเป็นสิ่งที่นักกฎหมายเชื่อว่าเป็นที่มาของกฎหมาย เพราะกฎหรือระเบียบใดที่ขัดต่อเหตุผลและศีลธรรมย่อมไร้สภาพบังคับทางกฎหมายทั้งสิ้น สำนักความคิดกฎหมายฝ่ายบ้านเมืองนี้เคียงคู่กันกับสำนักความคิดกฎหมายธรรมชาติ เกิดขึ้นจากวัตถุประสงค์ที่ว่าต้องการให้กฎหมายมีข้อความตายตัว เพื่อเป็นหลักประกันสิทธิเสรีภาพของราษฎรและบุคคลที่ประกอบกิจกรรมต่างๆ สำนักความคิดนี้ไม่สนใจในเรื่องคุณธรรมและจริยธรรมหรือแนวคิดที่ว่ากฎหมายธรรมชาติมีอยู่จริงหรือไม่ แต่กลับถือว่ากฎหมายของรัฐที่บังคับใช้เป็นกฎหมายที่สมบูรณ์ใช้ได้จริง มีความแน่นอนและเคร่งครัด จอห์น ออสติน (John Austin) ค.ศ. 1790 – 1859 เป็นผู้ตั้งและสอนวิชา Jurisprudence ในอังกฤษเมื่อศตวรรษที่ 19 อันเป็นยุคที่ความคิดเรื่องอำนาจอธิปไตยของรัฐกำลังได้รับความนิยม และเชื่อมั่นว่าการจัดการบ้านเมืองให้รุ่งเรืองจะต้องกระทำโดยอำนาจสิทธิ์ขาดของรัฐ เขาได้ให้ความหมายของคําว่า “กฎหมาย” ว่า “กฎหมาย คือ คำสั่งคําบัญชาของรัฐาธิปัตย์ ซึ่งบังคับใช้กับราษฎรทั้งหลาย ถ้าผู้ใดไม่ปฏิบัติตาม โดยปกติแล้ว ผู้นั้นต้องรับโทษ” คําว่า “ความยุติธรรม” หมายถึง “การให้ในสิ่งที่บุคคลควรได้” เป็นคําสำคัญทางนิติศาสตร์ กฎหมายจะดำรงอยู่ได้หรือต้องสิ้นสุดลงไปก็เพราะความยุติธรรม อย่างไรก็ดี จะถือเกณฑ์ใดมาตัดสินว่ากฎหมายนั้นยุติธรรมแล้วหรือไม่ ความคิดของนักปรัชญาจากสำนักความคิดต่างๆ ตัวอย่างเช่น สำนักความคิดกฎหมายธรรมชาติเห็นว่า ความยุติธรรมต้องสอดคล้องกันไปกับกฎหมายธรรมชาติ หมายความว่า เกณฑ์พิจารณาความยุติธรรมคือ ศีลธรรม มโนธรรม และจริยธรรม ส่วนสำนักความคิดฝ่ายกฎหมายบ้านเมืองก็เห็นว่า ความยุติธรรมต้องสอดคล้องกันกับกฎหมายของรัฐที่มีอยู่แล้ว ซึ่งความคิดเรื่องความยุติธรรมของสำนักความคิดฝ่ายกฎหมายบ้านเมืองนี้มีอิทธิพลต่อการใช้กฎหมายของนานาประเทศตลอดมา เพราะการกำหนดเกณฑ์ยุติธรรมด้วยบทกฎหมายย่อมเป็นสิ่งที่แน่นอนตายตัวได้มาตรฐานกว่าศีลธรรม และมโนธรรม แต่ทั้งนี้ก็มิได้หมายความว่าความยุติธรรมตามความคิดของสำนักกฎหมายธรรมชาติ จะไร้ประโยชน์เลยทีเดียว ความยุติธรรมตามเกณฑ์ศีลธรรมและมโนธรรมก็เข้ามามีบทบาทในการใช้กฎหมายอยู่ไม่น้อย กฎหมายจึงมีความสำคัญเป็นอย่างยิ่งต่อการดำเนินชีวิตของมนุษย์ เพราะการใช้ชีวิตในประจำวันของมนุษย์ย่อมต้องดำเนินอยู่ในกรอบแห่งกฎหมาย ที่เป็นบรรทัดฐานอันเดียวกัน ดังนั้นบุคคลจึงไม่อาจอ้างว่าไม่รู้กฎหมายเพื่อปฏิเสธความรับผิด สุภาษิตกฎหมายที่ว่า “ความไม่รู้กฎหมายไม่อาจเป็นข้อแก้ตัวได้” นั้นมาจากภาษาลาตินที่ว่า “Ignorantia juris non excusat” หรือที่แปลเป็นภาษาอังกฤษว่า Ignorance of the law is no excuse. เป็นหลักกฎหมายที่นานาประเทศรวมถึงประเทศไทยได้ยอมรับและปฏิบัติตามมานานแล้ว ประมวลกฎหมายอาญาของไทย มาตรา 64 บัญญัติไว้ว่า “บุคคลจะแก้ตัวว่าไม่รู้กฎหมายเพื่อให้พ้นจากความรับผิดในทางอาญาไม่ได้ แต่ถ้าศาลเห็นว่าตามสภาพและพฤติการณ์ ผู้กระทำความผิดอาจจะไม่รู้ว่ากฎหมายบัญญัติว่าการกระทำนั้นเป็นความผิด ศาลอาจอนุญาตให้แสดงพยานหลักฐานต่อศาล และถ้าศาลเชื่อว่าผู้กระทำไม่รู้ว่ากฎหมายบัญญัติไว้เช่นนั้น ศาลจะลงโทษน้อยกว่าที่กฎหมายกำหนดไว้สำหรับความผิดนั้นเพียงใดก็ได้” ซึ่งหมายความว่าความไม่รู้ว่าการกระทำของตนเป็นความผิดต่อกฎหมายนั้น ไม่อาจใช้เป็นข้อแก้ตัวเพื่อให้พ้นผิดได้ และปัจจุบัน มีประชาชนจำนวนไม่น้อยที่ยังขาดความรู้ความเข้าใจในเรื่องกฎหมาย ผู้รับผิดชอบโครงการเป็นอาจารย์ผู้สอนวิชานิติสาสตร์ในมหาวิทยาลัยแม่โจ้-ชุมพร จึงมีแนวความคิดในการบูรนาการการเรียนการสอนกับการจัดโครงการสัมมนา “กฎหมายอาญา น่ารู้” โดยให้นักศึกษาในมหาวิทยาลัยแม่โจ้-ชุมพร ได้มีส่วนร่วมและเข้าอบรมในโครงการดังกล่าว เพื่อเป็นการสร้างองค์ความรู้ สร้างจิตสาธารณะ และจิตสำนึกที่ดีแก่นักศึกษา เพื่อพัฒนาทักษะ Skills ของนักศึกษาในด้านกฎหมาย เพื่อการเรียนรู้ตลอดชีวิตและภาพลักษณ์ที่ดีของมหาวิทยาลัย ตามประเด็นยุทธศาสตร์และเป้าประสงค์หลักของมหาวิทยาลัยแม่โจ้