รายละเอียดโครงการ

ไก่พื้นเมือง (Native Chickens) มีถิ่นกำเนิดในแถบเอเชีย วิวัฒนาการมาจากไก่ป่าชนิดต่างๆ และที่พบในประเทศไทยเป็นไก่ป่า 2 ชนิด คือ ไก่ป่าตุ้มหูขาว และไก่ป่าตุ้มหูแดง (ฐาปนา, 2552) ในประเทศไทย มีไก่พื้นเมืองสายพันธุ์ดั้งเดิมมีอยู่ 3 สายพันธุ์ คือ ไก่แจ้ ไก่ตะเภา และไก่อู โดยทั่วไปเกษตรกรเลี้ยงไว้เพื่อบริโภคภายในครัวเรือนเป็นหลัก เมื่อมีไก่เหลือจำนวนมากพอ ก็จะนำมาจำหน่ายให้เพื่อนบ้านเป็นรายได้แบบเศรษฐกิจพอเพียง ด้วยลักษณะที่มีนิสัยก้าวร้าว รักการต่อสู้ และมีขนสีสันสวยงาม จึงมักถูกนำมาเลี้ยงไว้ด้วยวัตถุประสงค์อื่นเพื่อสร้างมูลค่าเพิ่ม เช่น เลี้ยงไว้เป็นไก่ชนหรือต่อสู้กันในเชิงกีฬา รวมถึงเลี้ยงไว้เป็นไก่สวยงามตามมาตรฐานพันธุ์เพื่อการประกวด ปัจจุบันไก่พื้นเมืองมีความหลากหลายทางสายพันธุ์ และแต่ละสายพันธุ์มีลักษณะที่ดีแตกต่างกันออกไป ไก่พื้นเมืองที่เลี้ยงกันอยู่ในชนบทเพื่อเป็นอาหาร และเลี้ยงเพื่อเป็นไก่ชนมาตั้งแต่ดั้งเดิมนั้น เป็นไก่ที่ได้รับคัดเลือกและปรับปรุงพันธุ์มาตั้งแต่อดีตจนมีสีขน และลักษณะประจำสายพันธุ์ที่เด่นชัด ทนทานต่อสภาพแวดล้อม และมีชั้นเชิงในการต่อสู้ที่เป็นเอกลักษณ์ เช่น ไก่สายพันธุ์ประดู่หางดำ ไก่สายพันธุ์เขียวหางดำ ไก่ชี และไก่สายพันธุ์เหลืองหางขาว เป็นต้น ต่อมาเมื่อมีความต้องการบริโภคไก่มากขึ้น ส่วนราชการจึงได้นำไก่สายพันธุ์จากต่างประเทศเข้ามาผสมพันธุ์กับไก่พื้นเมือง เพื่อยกระดับการให้ผลผลิตให้เพียงพอกับความต้องการบริโภค ประกอบกับการเลี้ยงเพื่อการชนไก่ ผู้เลี้ยงนิยมนำไก่ชนผสมข้ามกับไก่สายพันธุ์ต่างประเทศ เช่น ไก่พม่า ไก่เวียดนาม และไก่ญี่ปุ่น จึงทำให้กลายเป็นไก่ลูกผสมที่มีความหลายหลายทั้งทางด้านพันธุกรรม และลักษณะปรากฏ ทำให้สูญเสียความบริสุทธิ์ของพันธุกรรมดั้งเดิมลงไป อย่างไรก็ตาม ในจังหวัดแพร่ยังมีชาวบ้านที่เป็นชนเผ่าอาศัยอยู่ในพื้นที่ที่เป็นภูเขาสูงซับซ้อนจำนวนหนึ่ง ที่ยังคงเลี้ยงไก่พื้นเมืองประจำท้องถิ่นอย่างต่อเนื่องจนกลายเป็นสายพันธุ์ของชุมชน ไก่เหล่านี้ถูกเลี้ยงโดยใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น และนำมาใช้ประโยชน์ในกิจกรรมสำคัญตามประเพณีอยู่เสมอ ในบางครั้ง ชุมชนอาจมีไก่ที่เหมาะสำหรับการประกอบพิธีกรรมไม่เพียงพอ จึงทำให้ต้องลงมาหาซื้อไก่ที่มีลักษณะตรงกับความต้องการจากพื้นราบขึ้นไปใช้ประกอบพิธีกรรมแทน และหากมีไก่ที่เหลือก็นำมาเลี้ยงรวมกับไก่ประจำถิ่นของตน ซึ่งถ้าเกิดการการผสมพันธุ์กับไก่ที่เลี้ยงไว้เดิม ก็อาจจะทำให้การสูญเสียพันธุกรรมที่ดีของไก่ประจำถิ่นไป จากการศึกษางานวิจัยในช่วงที่ผ่านมา (สุภาวดี, 2557, อังศนา และจิตรกร, 2559, กวินท์ และคณะ, 2559, เจนรงค์ และคณะ, 2559, ปุณเรศวร์ และคณะ 2559; สิริวดี และสกุณา, 2560, กิจจา และคณะ, 2562) มีรายงานเกี่ยวกับความหลากหลายทางพันธุกรรม สถานภาพ วิถีชีวิต และภูมิปัญญาของการเลี้ยงไก่พื้นเมืองในแต่ละท้องถิ่นอย่างกว้างขวาง แต่อย่างไรก็ตาม การศึกษาถึงความหลากหลายทางลักษณะปรากฏ และภูมิปัญญาท้องถิ่นในการเลี้ยงไก่พื้นเมืองของชนเผ่าในจังหวัดแพร่ ยังไม่พบการรายงานที่เป็นหลักฐานอย่างชัดเจน ดังนั้น ในการศึกษาครั้งนี้ จึงมีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาความหลากหลายทางลักษณะปรากฏ และภูมิปัญญาท้องถิ่นในการเลี้ยงไก่ เพื่อที่จะรวบรวมข้อมูลไปวางแผนการอนุรักษ์ และใช้ประโยชน์จากพันธุกรรมที่ดีเด่นของไก่ประจำถิ่นของชนเผ่าในจังหวัดแพร่ได้อย่างเหมาะสม พร้อมกันนี้ จะมีการดำเนินการอนุรักษ์พันธุกรรมไก่ประจำถิ่นไปพร้อมกัน ด้วยการถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านระบบการผสมพันธุ์เพื่อการเก็บรักษาความดีเด่นของพันธุกรรมไก่ รวมถึงแนวทางการเพิ่มประสิทธิภาพการให้ผลผลิตของไก่พ่อแม่พันธุ์ให้กับเกษตรกรชนเผ่าด้วย เพื่อป้องกันการปนเปื้อนพันธุกรรมจากแหล่งอื่น ซึ่งอาจจะส่งผลทำให้สูญเสียพันธุกรรมที่ดีเด่นไป