รายละเอียดโครงการ

กล้วยไม้สกุล Dendrobium เป็นกล้วยไม้สกุลใหญ่ที่สุดสกุลหนึ่งของกล้วยไม้ มีสรรพคุณทางเภสัชที่หลากหลาย ครอบคลุมการเป็นองค์ประกอบตัวยาที่สำคัญ กล่าวคือ ตัวยาที่ยับยั้งการสร้างหลอดเลือดเลี้ยงเซลล์มะเร็ง (Angiogenesis Inhibitor/ Antiangiogenesis drug) ตัวยาที่มีสารปรับภูมิคุ้มกันร่างกาย (Imunomodulating)/ยาปรับภูมิคุ้มกัน (Immunomodulatory drug) คือเป็นกลุ่มของยาที่ช่วยในการปรับระดับภูมิคุ้มกันของร่างกายให้อยู่ในสภาวะที่เหมาะสมกับผู้ป่วยหรือกับสภาวะที่มีความเหมาะสมในทางการแพทย์ ยาต้านเบาหวาน (antidiabetic) ยาป้องกันการตายของเซลล์ประสาท (neuroprotective) องค์ประกอบยาป้องกันตับจากสารพิษ (Hepatoprotective) มีสารที่ออกฤทธิ์ลดการอักเสบ ลดไข้ บรรเทาปวด ลดบวมแดง (anti-inflammatory) มีตัวยาที่ลดการเกาะกลุ่มของเกล็ดเลือด (antiplatelet aggregation) ยาต้านจุลินทรีย์(antibiotic) ยาต้านการอักเสบ (antiherpetic) ยาต้านมาลาเรีย (antimalarial) สารกระตุ้นการให้เซลล์ฉ่ำน้ำ (aquaporin-5 stimulating) และ สารที่กระตุ้นให้เกิดการจับตัวของเลือด (hemagglutininating activities) ซึ่งคือยาใช้รักษาโรคมะเร็งด้วยการต้านการสร้างหลอดเลือดใหม่ที่เซลล์มะเร็งใช้เพื่อการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง () นอกจากนี้ยังมีสารออกฤทธิ์ที่เป็นประโยชน์ต่อคุณภาพของลำไส้ใหญ่ (colonic health) และบรรเทาอาการของภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานเกิน (alleviate symptoms of hyperthyroidism.) (Jaime et al., 2017) ในขณะที่กล้วยไม้สกุลแวนด้า (Vanda sp.) นั้นเป็นกล้วยไม้ที่กระจายอยู่ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และผู้คนในอินเดีย เนปาล จีนและบังคลาเทศก็ใช้กล้วยไม้สกุลนี้เป็นตัวยาสมุนไพร และโดยปกตินิยมใช้ประโยชน์เป็นไม้ดอกประดับ เนื่องมาจากลักษณะของดอกที่มีสีสันสวยงาม (สลิล และ นฤมล, 2545 อ้างใน ณัชชา และคณะ, 2553) ในส่วนประกอบของการเป็นตัวยาสมุนไพร กล้วยไม้สกุลแวนด้ามีศักยภาพในทางการออกฤทธิ์ทางเภสัชที่หลากหลาย เช่น ช่วยในการรักษาโรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ (rheumatic pain) การติดเชื้อในหู (ear infection) โรคและความผิดปกติใด ๆ ที่เกิดกับระบบประสาท ที่สมอง ไขสันหลัง และเส้นประสาท(nervous system disorders) (Khan et al., 2019) ด้วยประโยชน์อันมีมากมายของกล้วยไม้ชนิดนี้ ทำให้แวนด้ามีจำนวนในธรรมชาติลดลง และจัดอยู่ในชนิดกล้วยไม้ที่เสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ (threatened species) (Khan et al., 2019) การขยายพันธุ์โดยการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อจากเมล็ดกล้วยไม้ทั้ง Dendrobium และ Vanda สามารถทำได้ในระดับหนึ่ง หากโดยธรรมชาติเมล็ดกล้วยไม้จะสามารถงอกได้ดีและแข็งแรงจะต้องมีเชื้อราไมคอร์ไรซากล้วยไม้ (orchid mycorrhiza) เจริญร่วมด้วยในการเจริญเติบโตทุกระยะของกล้วยไม้ตั้งแต่ระยะเมล็ด protocorm จนถึงออกดอก (Swarts & Dixon, 2009; Chutima et al., 2011; Suarez & Kottke, 2016 อ้างในเรืองวุฒิ และคณะ, 2018) นอกจากนี้เชื้อราไมคอร์ไรซากล้วยไม้บางชนิดยังมีประโยชน์สามารถต้านเชื้อก่อโรคพืช ทำลายแมลงศัตรูพืช และผลิตฮอร์โมนที่ช่วยเร่งการเจริญเติบโตของพืชในกลุ่ม Indele-3-acetic acid (IAA) (Chutima & Lumyong, 2012; Kodsueb & Lumyoung, 2017 อ้างในเรืองวุฒิ และคณะ, 2018) ดังนั้นในงานวิจัยพัฒนาด้านการเพาะเมล็ดกล้วยไม้แบบซิมไบโอซิส (symbiotic seed germination) ได้นำเชื้อราไมคอร์ไรซามาเลี้ยงร่วมด้วย และพบว่าไมคอร์ไรซาส์ช่วยเพิ่มเปอร์เซ็นต์ความงอก ลดระยะเวลาในการเพาะเมล็ดและลดอัตราการตายในระยะออกขวด (นันทนา และคณะ, 2543) ในขณะที่ในประเทศไทยยังมีผู้ศึกษาเกี่ยวกับไมคอร์ไรซากล้วยไม้อยู่น้อย ดังนั้นวัตถุประสงค์ของการวิจัยครั้งเพื่อ 1) สนองพระราชดำริโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี 2) รวมรวม แยกและจำแนกชนิดเชื้อราไมคอร์ไรซา ของกล้วยไม้สกุลหวาย (Dendrobium) กล้วยไม้ เอื้องคำ เอื้องแซะ เอื้องแววมยุราและสกุลแวนด้า (Vanda) อันได้แก่กล้วยไม้ฟ้ามุ่ย เพื่อทำความเข้าใจถึงธรรมชาติของเชื้อราไมคอร์ไรซากล้วยไม้เหล่านี้ และใช้เป็นข้อมูลเบื้องต้นอันจะนำไปใช้ประโยชน์ต่อไปในอนาคต ซึ่งหากสามารถพัฒนาเทคนิคการเพาะเมล็ดกล้วยไม้และส่งเสริมการเจริญเติบโตได้ด้วยเชื้อราไมคอร์ไรซาที่มีประโยชน์ จะส่งผลให้สามารถเพาะต้นกล้วยไม้สมุนไพรเหล่านี้ได้อย่างรวดเร็วและสามารถนำไปผลิตยารักษาโรคต่างๆ ดังกล่าวไว้ข้างต้นได้ โดยไม่ต้องอาศัยการนำออกจากป่าธรรมชาติ ซึ่งเป็นการทำลายทรัพยากรธรรมชาติและอาจส่งผลเสียหายต่อระบนิเวศน์ได้โดยไม่รู้ตัว