รายละเอียดโครงการ

สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงบรรยายในการประชุมสัมมนา “รักษ์ป่าน่าน” เมื่อวันที่ 10 มีนาคม 2557 ณ ศูนย์การเรียนรู้และบริการวิชาการ เครือข่ายแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ตำบลผาสิงห์ อำเภอเมือง จังหวัดน่าน ที่ได้กล่าวว่า “…โครงการสร้างป่า สร้างรายได้ เป็นแนวทางการพัฒนาฟื้นฟูป่าไม้ เพื่อให้ประชาชนสามารถอยู่ร่วมกับป่าและมีรายได้เสริมจากการปลูกพืชโดยที่ไม่ทำลายป่าไม้ โดยการปลูกป่าร่วมกับพืชเศรษฐกิจ มีการปลูกไม้หลายๆระดับ หลายๆชนิด มีทั้งไม้เรือนยอดสูงลดหลั่นกันลงมา นอกจากจะทำให้ชาวบ้านมีรายได้แล้วยังทำให้มีป่าไม้เพิ่มขึ้นอีกทางหนึ่งด้วย ซึ่งโครงการสร้างป่า สร้างรายได้ มีแนวคิดสำคัญคือการฟื้นฟูป่าต้นน้ำที่ถูกทำลาย โดยดำเนินการพร้อมกับการสร้างจิตสำนึกการมีส่วนร่วมของชุมชนในการรักษาป่า และรวมถึงการพัฒนาคุณภาพชีวิตให้แก่ประชาชนตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง...” กิจกรรมการดำเนินงานของโครงการเป็นการศึกษาลักษณะโครงสร้างสำคัญของป่าธรรมชาติ เพื่อใช้เป็นองค์ประกอบการปลูกป่าตามโครงการ โดยได้กำหนดลักษณะโครงสร้างของป่าธรรมชาติที่สำคัญแต่ละประเภท จำแนกตามสถาพพื้นที่และระดับความสูง สอดคล้องกับสภาพป่าพื้นที่ในจังหวัดแพร่ที่มีลักษณะเป็นป่าเบญจพรรณในระดับสูงแล้งและป่าเบญจพรรณในระดับต่ำ โดยมีชั้นเรือนยอดชั้นไม้พุ่มที่พบเห็นได้ทั่วไป มีความสูงประมาณ 2-5 เมตร ได้แก่ ต้นไม้ตระกูลไผ่ต่างๆ ด้วยความที่สภาพทางพื้นที่เหมาะแก่การปลูกไผ่ ทำให้ชาวบ้านนิยมปลูกเพื่อเป็นไม้เกษตรเป็นจำนวนมากทั้งนี้เพื่อเป็นการสร้างรายได้ให้แก่ครอบครัว เกษตรกรผู้ปลูกไผ่ ตำบลป่าสัก อำเภอวังชิ้น จังหวัดแพร่ มีการรวมตัวกันเพื่อปลูกไผ่ ในรูปแบบการปลูกเกษตรแบบเชิงเดี่ยว ในนามของกลุ่มแปลงใหญ่หน่อไม้ไผ่เป๊าะ เพื่อสร้างรายได้จากการขายหน่อไม้มาเป็นระยะเวลาหลาย 10 ปี โดยส่วนมากมักจะขายตัดเป็นหน่อสดเพื่อขายให้แก่พ่อค้าคนกลางที่มารับซื้อถึงหน้าสวน และพร้อมเคาะราคาตามที่ต้องการโดยเกษตรกรไม่สามารถกำหนดราคาซื้อขายได้ด้วยตนเอง เปรียบเสมือนวังวนของเกษตรกรไทยอย่างต่อเนื่อง จากการลงพื้นที่สัมภาษณ์นายสมพงษ์ ปวนหนิ้ว ประธานกลุ่มฯ พบว่า ทางกลุ่มฯจะขายหน่อไม้สดเป็นส่วนใหญ่ โดยการขายจะได้ราคาดีและเป็นที่ต้องการของตลาดมากที่สุดคือช่วงเดือนมกราคม ถึงเดือนกุมภาพันธ์ โดยราคากิโลกรัมละประมาณ 42บาท จากนั้นราคาก็จะเริ่มต่ำลงอย่างต่อเนื่อง ในปีการผลิตที่ผ่านมา โดยเฉพาะในเดือนมิถุนายนที่สินค้าล้นตลาดและมีหน่อไม้ป่าออกสู่ท้องตลาดมากขึ้น ก็ยิ่งทำให้ราคาต่ำลงถึงกิโลกรัมละ 10 บาท ซึ่งทำให้เกษตรกรต้องแบกรับภาระต่างๆอย่างไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ หากทางกลุ่มสามารถหารายได้เสริมในช่วงของราคาสินค้าตกต่ำเพื่อเป็นการสร้างรายได้ ก็จะเป็นเรื่องที่ดีสำหรับกลุ่มเป็นอย่างยิ่ง ดังนั้น การจัดทำโครงการบริการวิชาการภายใต้ชื่อโครงการการส่งเสริมอาชีพการเพาะเห็ดซางในสวนไผ่เป๊าะ จึงได้ถูกกำหนดขึ้น โดยมุ่งเน้นการขับเคลื่อน เศรษฐกิจภายใต้ BCG โมเดล ได้แก่ Bio Economy , Circular Economy , Green Economy สอดคล้องกับยุทธศาสตร์ด้านอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อววน.) โดยดำเนินการส่งเสริมการนำวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรมเพื่อเพิ่มศักยภาพการผลิตและเศรษฐกิจชุมชน ที่สอดคล้องกับยุทธศาสตร์ที่ ๔ การวิจัยและสร้างนวัตกรรมเพื่อการพัฒนาเชิงพื้นที่และลดความเหลื่อมล้ำ นำองค์ความรู้ ผลงานวิจัยและพัฒนาด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรมไปถ่ายทอดสู่ชุมชนและผู้ประกอบการ ที่จะนำไปสู่การพัฒนาเศรษฐกิจชุมชนภายใต้หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง นำไปสู่การพัฒนาคุณภาพชีวิต เพิ่มรายได้ ลดรายจ่าย โดยมีเป้าหมายการส่งเสริมการเพาะเห็ดซางในสวนไผ่ของสมาชิกกลุ่มผู้ที่มีความประสงค์ที่จะเข้าร่วมโครงการ เพื่อเพิ่มรายได้ในช่วงที่หน่อไม้สดล้นตลาด อีกทั้งยังเป็นการใช้ประโยชน์จากวัสดุเหลือใช้ในการเกษตรได้อย่างเต็มที่ โดยทางคณะทำงานเลือกที่จะส่งเสริมองค์ความรู้ในการเพาะเห็ดซางในสวนไผ่ด้วยเหตุผลคือ เห็ดซาง หรือ เห็ดไผ่ซาง (Clitocybe infundibuliformis) เป็นเห็ดที่พบมากในภาคเหนือโดยเฉพาะป่าไผ่ ลักษณะดอกเห็ดชอบขึ้นเป็นดอกเดี่ยว ซึ่งอยู่กันเป็นกลุ่ม และมีโคนก้านดอกติดกันดูเหมือนช่อดอกไม้ เห็ดชนิดนี้จะขึ้นเกาะอยู่บนขอนไม้ไผ่เปื่อยในป่าและพื้นดินในป่า จัดว่าเป็นเห็ดสดที่มีเนื้อเห็ดเหนียวกว่าเห็ดธรรมดา ดอกเห็ดเมื่อเจริญเต็มที่มีลักษณะเป็นรูปกรวยปากแตร (อนงค์ จันทร์ศรีกลุ, 2550) เห็ดซางจะมีผลผลิตมากในช่วงเดือนสิงหาคม - กันยายน สนนราคาขายอยู่ที่ กิโลกรัมละ 200-300 บาท ด้วยเหตุที่เห็ดซางสามารถนำมาประกอบได้หลายชนิด ตัวอย่างเช่น เห็ดซางนึ่ง เห็ดซางสวรรค์ เห็ดซางผัดพริกไทยดำ น้ำพริกเห็ดซาง แหนมเห็ดซาง ผัดเห็ดซางน้ำมันหอย แกงป่าเห็ดซาง เป็นต้น จึงเป็นที่นิยมในการบริโภคเป็นอย่างมาก ซึ่งนับได้ว่าเห็ดซางสามารถช่วยสร้างและเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจให้ป่า และให้ผู้ที่ต้องการเพาะเลี้ยงเห็ดซางเชิงพาณิชย์ได้อีกด้วย และในอนาคตหากมีความเป็นไปได้ทางคณะทำงานมีความมุ่งหมายที่จะผลักดันให้กลุ่มฯ สร้างศูนย์การเรียนรู้เกี่ยวกับการปลูกไผ่เป๊าะและการเพาะเห็ดซาง และเปิดโอกาสให้บุคคลหรือคณะต่างๆที่มีความสนใจในการปลูกไผ่เป๊อะ หรือ เพาะเห็ดซาง ได้เข้ามาศึกษาดูงานซึ่งก็จะเป็นประโยชน์ต่อกลุ่มฯ และชุมชนป่าสักเป็นอย่างมากจากการสร้างอาชีพ และสร้างรายได้ให้เกิดขึ้น และถ้าในอนาคตหากทางกลุ่มฯ สามารถพัฒนาการบริหารจัดการกลุ่มฯให้เป็นวิสาหกิจเพื่อสังคม (Social Enterprise) ได้ก็จะถือว่าเกิดประโยชน์สูงสุดต่อสมาชิก ชุมชน และประเทศเป็นอย่างมาก