รายละเอียดโครงการ

ประเทศไทยมีการปลูกลำไยเป็นจำนวนมาก โดยลำไยเป็นพืชเศรษฐกิจที่สำคัญของภาคเหนือ ศูนย์วิจัยและพัฒนาลำไย มหาวิทยาลัยแม่โจ้ ได้รายงานข้อมูลการเพาะปลูกลำไยในปี พ.ศ. 2562-63 พบว่า ร้อยละ 78 ของผลผลิตลำไยอยู่ในภาคเหนือ โดยมีผลผลิตรวมทั้งประเทศประมาณ 1 ล้านตัน พื้นที่เพาะปลูกรวม 1.17 ล้านไร่ และคิดเป็นมูลค่ารวม 20,810 ล้านบาท อย่างไรก็ตาม เกษตรกรที่เพาะปลูกลำไยยังคงประสบปัญหายากจน เนื่องจากผลผลิตไม่ได้คุณภาพและมาตรฐาน การแปรรูปผลิตภัณฑ์ไม่หลากหลาย นอกจากนี้ ลำไยนิยมนำผลมารับประทาน หรือนำมาทำเป็นสารสกัดเชิงหน้าที่ในเครื่องสำอาง ในขณะที่ส่วนอื่นๆ ของต้นลำไย เช่น ใบลำไย เปลือกลำไย หรือกิ่งก้านที่เกิดจากการตัดแต่ง ยังไม่มีการนำมาประยุกต์ใช้ ทำให้เกิดเป็นวัสดุเหลือทิ้งจำนวนมาก ในการกำจัดก็นิยมใช้วิธีการเผาซึ่งทำให้เกิดฝุ่นควันและทำลายสิ่งแวดล้อม ส่วนการใช้ประโยชน์เช่น การผลิตปุ๋ยหมักหรือนำวัสดุเหลือทิ้งทางการเกษตรไปใช้โดยตรงมีกระบวนการที่ยุ่งยากและใช้เวลานาน และยังขาดการสนับสนุนที่เหมาะสม วิสาหกิจชุมชนกลุ่มแม่บ้านกระดาษสาบ้านดงป่าซาง ตำบลมะขุนหวาน อำเภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นการรวมกันของกลุ่มแม่บ้านเพื่อผลิตและแปรรูปกระดาษสาเป็นหลัก สืบเนื่องมาจากนายสิงห์คำ ต๊ะมาที่มีประสบการณ์การทำและแปรรูปกระดาษสาจากตำบลต้นเปา อำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่ นำความรู้มาเผยแพร่ให้ชาวบ้านจึงได้มีการทำกระดาษสาขึ้น โดยนำผลผลิตทางการเกษตร เช่น เมล็ดข้าวเปลือก เมล็ดถั่วเหลือง เมล็ดงา เมล็ดข้าวโพดและวัชพืช กิ่งไม้ ใบหญ้า มาประดับตกแต่งเพื่อเพิ่มคุณค่าของผลิตภัณฑ์และสร้างคุณค่าแก่สิ่งที่ไร้ค่า และเป็นเอกลักษณ์ของหมู่บ้าน โดยทำแผ่นกระดาษสาส่งขายที่ตำบลต้นเปา อำเภอสันกำแพง นอกจากนี้ สมาชิกในกลุ่มยังประกอบอาชีพเกษตรกรรม ซึ่งโดยมากเป็นการทำสวนลำไย เก็บเกี่ยวผลลำไยได้ปีละ 1-2 ครั้ง อย่างไรก็ตาม ทางวิสาหกิจชุมชนมองเห็นปัญหาก่อนและหลังการเก็บเกี่ยวผลลำไยว่า เมื่อมีการตัดแต่งกิ่งเพื่อรอการออกผลในครั้งถัดไป ทำให้มีใบลำไยเหลือทิ้งเป็นจำนวนมาก ประกอบกับทางวิสาหกิจชุมชนมีแนวคิดในการส่งเสริมและเพิ่มมูลค่าให้แก่วัสดุเหลือทิ้งอยู่แล้ว รวมทั้งสถานการณ์ปัจจุบัน ด้านปัญหาสิ่งแวดล้อมต่างๆ ที่เกิดขึ้น ไม่ว่าจะเป็นปัญหาการลดลงของทรัพยากรธรรมชาติ ปัญหาสารพิษ และปัญหาของระบบนิเวศ ทำให้ผู้คนหันมาให้ความสำคัญกับการเลือกใช้ผลิตภัณฑ์จนเกิดเป็นกระแสการรักษ์โลก ซึ่งไม่ใช่เพียงแค่กลุ่มผู้บริโภคเท่านั้นที่ให้ความสนใจ บริษัทผู้ผลิตไปจนถึงนักออกแบบก็หันมาให้ความสำคัญกับเรื่องนี้เพิ่มมากขึ้นเช่นกัน "วัสดุจากธรรมชาติ" เป็นวัสดุที่ถูกนำมาประยุกต์ใช้กับงานตกแต่ง ไปจนถึงผลิตเป็นของใช้ในชีวิตประจำวัน วัสดุเหล่านี้เป็นวัสดุที่สามารถย่อยสลายและนำกลับมาใช้ซ้ำได้อีกหลายครั้ง หรือเรียกได้ว่าเป็นวัสดุจากธรรมชาติ และจากปัญหาเรื่องการใช้หนังสัตว์ในการนำไปผลิตเป็นของตกแต่ง กระเป๋า รองเท้า หรือของใช้ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นปัญหาด้านสิ่งแวดล้อม เพราะต้องใช้สารเคมีอันตรายในกระบวนการผลิต ไปจนถึงปัญหาเรื่องการทารุณสัตว์ จนนำการรณรงค์ไม่ใช้หนังสัตว์ เพื่อมีส่วนในการรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้น นำไปสู่แนวความคิดการผลิตวัสดุหนังเทียมที่แปรรูปจากใบลำไย สามารถช่วยสร้างรายได้พิเศษให้กับเกษตรกร อีกทั้ง โครงการนี้ยังน้อมนำพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ด้านสิ่งแวดล้อมที่ว่า “...ปัญหาเรื่องสิ่งแวดล้อมเป็นปัญหาที่มีความสำคัญควบคู่กับการพัฒนาความเจริญก้าวหน้าซึ่งเป็นปัญหาร่วมกันของทุกประเทศ กล่าวคือการพัฒนายิ่งรุดหน้า ปัญหาคุณภาพสิ่งแวดล้อมและภาวะมลพิษก็ยิ่งก่อตัวและทวีความรุนแรงมากยิ่งขึ้น ประเทศไทยก็เป็นประเทศหนึ่งที่กำลังประสบกับปัญหาดังกล่าวอยู่ในขณะนี้...- ๔ กรกฎาคม ๒๕๔๕” มาเป็นแนวคิดของโครงการที่ตะหนักถึงความสำคัญของปัญหาสิ่งแวดล้อม และน้อมนำหลักการดำเนินงานของสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ซึ่งได้เรียนรู้จากประสบการณ์ตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ที่ว่า “การพัฒนาแบบองค์รวม โดยผ่านกระบวนการเรียนรู้ โดยเน้นการพัฒนาในทุกๆ ด้าน ไปพร้อมๆ กัน โดยกลุ่มเป้าหมายจะต้องได้รับความรู้จากกิจกรรมที่ทำและสามารถนำความรู้ที่ได้ไปประยุกต์ใช้ในการดำรงชีวิตต่อไปได้ - บทนำในหนังสือสัจธรรมแห่งแนวพระราชดำริสู่การพัฒนาอย่างยั่งยืน” มาเป็นแนวทางการดำเนินโครงการในรูปแบบบริการวิชาการตามนโยบายของมหาวิทยาลัยโดยมีการถ่ายทอดองค์ความรู้และเทคโนโลยีทั้งความรู้เบื้องต้นและการจัดการวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร และกระบวนการในการผลิตผลิตภัณฑ์จากหนังใบลำไยให้แก่ชุมชนผ่านกิจกรรมทั้งภาคทฤษฎีและปฏิบัติ เพื่อให้เกิดการพัฒนาอย่างยั่งยืนในชุมชน โดยสอดคล้องกับโครงการพระราชดำริ (สำนักงาน กปร.) ด้านโครงการพัฒนาด้านสิ่งแวดล้อม