รายละเอียดโครงการ

โรครากเน่าและโคนเน่า (Root and Foot Rot) ของทุเรียนสาเหตุจากเชื้อรา Phytophthora palmivora เป็นโรคที่สำคัญที่สุดเนื่องจากทำให้ต้นทุเรียนที่กำลังเจริญเติบโตและให้ผลผลิตยืนต้นตายได้การระบาดสร้างความเสียหายกับทุเรียนในทุกแหล่งปลูกของประเทศไทย จากสภาพอากาศเหมาะสมต่อการแพร่ระบาดของโรค โดยมีฝนตกชุกติดต่อกันสร้างความเสียหายให้กับพื้นที่ปลูกทุเรียนภาคตะวันออกประมาณ 20 เปอร์เซ็นต์ของพื้นที่ปลูกทำให้ผลผลิตทุเรียนลดลงและผลผลิตที่ได้ไม่มีคุณภาพ (สาลี่ และพูลสวัสดิ์, 2542) ลักษณะอาการเริ่มแรกจะเห็นใบที่ปลายกิ่งมีสีซีดไม่เป็นมันเงา เหี่ยวลู่ลง เมื่ออาการรุนแรงมากขึ้น ใบจะเหลืองและหลุดร่วง หากขุดดูบริเวณรากจะพบรากฝอยแสดงอาการเน่า มีลักษณะเปลือกล่อน และรากเปื่อยยุ่ย เมื่อโรครุนแรงอาการเน่าจะลามไปยังรากแขนงและโคนต้นทำให้ต้นทุเรียนโทรมและยืนต้นตาย (สำนักวิจัยพัฒนาการอารักขาพืช, 2562) จากการศึกษาการป้องกันกำจัดโรคพืชที่มีสาเหตุจากรา P. palmivora สารเคมีป้องกัน กำจัดโรคพืช ที่มักนำมาใช้ คือ สารเคมีป้องกันกำจัดโรคพืช Metalaxyl ซึ่งใช้ควบคุมเชื้อโรคเฉพาะในกลุ่ม Oomycetes มีรายงานมากเกี่ยวกับกรณีเชื้อโรคพืชดื้อต่อสารเคมี หรือความต้านทาน (ทนทาน) ของรา P. palmivora (อมรรัตน์ และคณะ, 2554) ในการศึกษาและพัฒนาวิธีการใช้ชีวภัณฑ์เห็ดเรืองแสงสิรินรัศมีควบคุมโรครากเน่าโคนเน่าในทุเรียนเพื่อให้ได้ผลผลิตที่มีคุณภาพสูงและปลอดภัยต่อสิ่งแวดล้อมเป็นการสนับสนุนการปลูกพืชอินทรีย์เห็ดเรืองแสงสิรินรัศมีในรูปแบบของน้ำหมัก รูปแบบก้อนเชื้อเห็ด รูปแบบเส้นใยละลายน้ำ เล้วนำมาผสมกับสีฝุ่นทาบริเวณต้นพืชที่มีการขูดถากเอาเนื้อไม้ออกเพื่อให้สารสำคัญเข้าสู่ท่อน้ำและท่ออาหารของพืช (กรมวิชาการเกษตร, 2565) โดยเห็ดเรื่องแสงสิรินรัศมีเป็นเชื้อรามีการสร้างสารออริซิน–เอ (aurisin A) ซึ่งเป็นสารที่มีผลในการยับยั้งการสร้างเส้นใยรวมถึงการขยายพันธุ์ของเชื้อรา P. palmivora จึงนำมาควบคุมโรครากเน่าโคนเน่าได้อย่างมีประสิทธิภาพ (กลุ่มวิจัยโรคพืช สำนักวิจัยพัฒนาการอารักขาพืช กรมวิชาการเกษตร, 2566) แต่ก็ยังอยู่ในรูปของสารสกัดโดยรวมความบริสุทธิ์ต่ำ ขั้นตอนการใช้ยุ่งยาก ถ้าการสกัดสารสำคัญออริซิน-เอ (aurisin A) จากเห็ดเรืองแสงสิรินรัศมีให้มีความบริสุทธิ์และพัฒนาด้วยนวัตกรรมในการสร้างผลิตภัณฑ์ที่ได้มาตรฐานเชิงการค้าน่าจะเป็นทางออกหนึ่งในการขยายช่องทางการตลาดซึ่งวิธีการสกัดด้วยคลื่นไมโครเวฟ (microwave-assisted extraction) เป็นวิธีที่ง่ายและตัวทำละลายไม่สร้างมลพิษต่อสิ่งแวดล้อม ยุพารัตน์ และชินกฤต (2564) สกัดสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพจากดอกอัญชันด้วยไมโครเวฟ Microwave-Assisted Extraction (MWA) เปรียบเทียบวิธีการสกัดแบบดั้งเดิม (90 องศาเซลเซียส 2 ชั่วโมง) และสกัดด้วย อลตราโซนิกส์ พบว่า การสกัดด้วยไมโครเวฟที่ 150 วัตต์ เวลา 10 นาที มีปริมาณฟีนอลิกทั้งหมดสูงสุด และฤทธิ์ในการต้านอนุมูลอิสระโดยวิธี ABTS assay และ DPPH สูงสุดสูงสุด Boehlendorf et al. (2004) รายงานว่าสาร Aurisin A ที่แยกได้จากเห็ดในสกุล Panus sp. มีฤทธิ์ต่อเชื้อราสาเหตุโรคพืชหลายชนิด ในประเทศไทย สุรีย์พร (2550) พบสาร Aurisin A ซึ่งสกัดได้จากเห็ดเรืองแสง Neonothopanus nambi โดยสาร Aurisin A มีผลออกฤทธิ์ต่อการตายของไส้เดือนฝอยรากปม (Meloidogyne incognita) ซึ่งเป็นไส้เดือนฝอยสาเหตุโรคพืช จากการศึกษาโดยทดสอบสาร Aurisin A กับสิ่งมีชีวิตนอกเป้าหมาย พบว่า ไม่มีผลต่อสิ่งมีชีวิตที่มีประโยชน์ เช่น เชื้อแบคทีเรีย Bacillus sp. กับ Rhizobium sp. นอกจากนี้ยังออกฤทธิ์ต่อเชื้อราชั้นต่ำสาเหตุโรคพืชในสกุล Pythium และ Phytopthora อีกด้วย มณีรัตน์ (2561) ทดสอบความสามารถในการก่อโรคของเชื้อ P. palmivora จำนวน 18 ไอโซเลท ที่มีอัตราการเจริญเติบโตที่แตกต่างกัน พบว่า ทุเรียนพันธุ์หมอนทองที่อยู่ในระยะ เพสลาด ภายหลังการปลูกเชื้อเป็นระยะเวลานาน 7 วัน และสามารถก่อโรคให้กับทุเรียนได้เร็วที่สุดภายในระยะเวลา 2 วัน หลังจากปลูกเชื้อ สุรีย์พร และคณะ (2559) ได้ทำการทดสอบสารออกฤทธิ์จากเห็ดเรืองแสงในการยับยั้งการเจริญของเส้นใยเชื้อรา P. palmivora บนอาหาร PDA พบว่าสารออกฤทธิ์จากเห็ดเรืองแสงทั้งในรูปแบบของสารสกัด Aurisin A และน้ำคั้นจากเชื้อเห็ด (culture filtrate) ทุกความเข้มข้นสามารถยับยั้งการเจริญของเชื้อรา P. palmivora ได้ดี คือ เส้นใยของเชื้อรา P. palmivora ไม่สามารถแผ่ขยายเส้นใยและเจริญเติบโต ซึ่งไม่แตกต่างกับกรรมวิธีที่ใช้สารเคมีเห็นได้จากเชื้อราหยุดการเจริญเติบโตไม่สามารถสร้างเส้นใยและ sporangium ได้เลย Getha et al. (2023) กล่าวว่า Aurisin A ที่แยกได้จาก N. nambi สามารถยับยั้ง Staphylococcus aureus ที่ทนต่อยาเมธิซิลินได้ ซึ่งปัจจุบันยังไม่มีผลการศึกษาการสกัดสาร Aurisin A ด้วยไมโครเวฟร่วมเพื่อนำสารสกัดดังกล่าวมาพัฒนาเป็นชีวภัณฑ์ทางการเกษตร และขายในเชิงพาณิชย์ จากการที่สาร Aurasin A เป็นสารที่สามารถสกัดจากเห็ดเรืองแสงจึงนำไปสู่ความคิดที่จะใช้เห็ดเรืองแสง สิรินรัศมี เพื่อสกัดสาร Aurasin A การศึกษาครั้งนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อคัดเลือกสภาวะที่เหมาะสมในการสกัดสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพจากเห็ดเรืองแสงสิรินรัศมีด้วยวิธี Microwave Extraction (MAE) หรือการสกัดสารด้วยไมโครเวฟโดยทำตามกรรมวิธีของยุพารัตน์ และชินกฤต (2564) โดยใช้วิธีการหาและคัดเลือกสภาวะที่เหมาะสมของการสกัดสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพ เพื่อหาสภาวะที่เหมาะสมในการสกัดสารหยาบ Aurasin A โดยสิ่งที่ใช้ทดสอบสภาวะที่เหมาะ คือ ศึกษาผลกระทบความเข้มข้นของตัวทำละลาย ของระยะเวลา และกําลังไมโครเวฟ ต่อสารสกัดหยาบที่มีฤทธิ์ในการยับยั้งเชื้อราจากผงเส้นใยเห็ด เพื่อนำผลที่ได้ไปวางแผนการทดลองวิธีพื้นผิวตอบสนองแบบ Box-Behnken Design ของปัจจัยการทดสอบ 3 ปัจจัย คือ กำลังไมโครเวฟ (วัตต์) เวลาที่ใช้ในการสกัด (วินาที) และความเข้มข้นของตัวทำละลาย (%) ของสารสกัดหยาบ Aurasin A ต่อฤทธิ์ต้านเชื้อรา Phytophthora palmivora และการวัดปริมาณสารสกัดหยาบ Aurisin A ที่ได้จากการทำนาย และการทดสอบจริง เพื่อนำผลการศึกษาที่ได้ไปพัฒนาผลิตภัณฑ์ชีวภัณฑ์ทางการค้าต่อไป