รายละเอียดโครงการ

ในช่วงเวลาที่ทั่วโลกรวมถึงประเทศไทยอยู่ในสภาวะที่ต้องเผชิญกับ ความท้าทายจากภายนอกและภายในประเทศที่มีความผันแปรสูงและมีแนวโน้มจะทวีความรุนแรงมากขึ้นในอนาคต ทั้งที่เป็นผลสืบเนื่องมาจากสถานการณ์แพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรน่า 2019 และข้อจำกัดของโครงสร้างภายในประเทศที่ยังคงรอการปรับปรุงแก้ไขในหลายมิติ นโยบายการกำหนดทิศทางการพัฒนาประเทศในระยะ 20 ปี จากสรุปผลแผนพัฒนาที่ผ่านมาของสํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12-13 พบว่า ประเทศไทยจำเป็นต้องให้ความสำคัญกับปัจจัยทั้งภายนอกและภายใน ตลอดจนผลจากการเปลี่ยนแปลงของปัจจัยที่จะมีอิทธิพลต่อโครงสร้างและองคาพยพของประเทศในทุกมิติ เพื่อนำมากำหนดทิศทางการพัฒนาประเทศที่ควรมุ่งไปในอนาคต โดยผสมผสานบนหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงที่สอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของโลก (Sustainable Development Goals: SDGs) ซึ่งจะเป็นจุดเริ่มต้น ในการที่จะนำพาประเทศไทยไปสู่การเป็นประเทศที่เศรษฐกิจมีความเจริญเติบโตท่ามกลางสังคมที่ทันสมัย ก้าวหน้า ควบคู่ไปกับด้านสิ่งแวดล้อมที่ต้องได้รับการดูแลรักษาและใช้ประโยชน์อย่างสมดุลในระยะยาว เพื่อให้ประเทศไทยสามารถเสริมสร้างความเข้มแข็งจากภายใน ให้สามารถเติบโตต่อไปได้อย่างมั่นคงท่ามกลางความผันแปรที่เกิดขึ้นรอบด้านจากภายนอก รายงานจาก UN ปี 2013 รายงานจำนวนประชากรของโลกเพิ่มจาก 7.2 พันล้านคนเพิ่มเป็น 9.6 พันล้านคนในปี 2050 ปัจจุบันพบว่าร้อยละ 50 ของประชากรโลกอาศัยอยู่ในพื้นที่เมืองและมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 70 ในปี 2030 ด้วยสภาพเมืองขยาย ที่ดินทำกินลดลง และสภาวะสภาพอากาศเปลี่ยนแปลง การผลิตจากภาคการเกษตรลดลง (Aubry C,2012) ความต้องการอาหารในพื้นที่เมืองเพิ่มสูงขึ้น การสร้างแหล่งอาหารปลอดภัยในพื้นที่เมือง(Food Security) จึงเป็นประเด็นที่สังคมทั่วโลกให้ความสนใจ การประยุกต์ใช้ระบบการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของเมืองร่วมกับการสร้างอาหารของพื้นที่ชุมชนเมืองหรือการเกษตรในเขตเมือง (Urban Smart Farming) กำลังเกิดขึ้นทั่วโลก สอดคล้องการศึกษา Orsini et al. (2013) ที่รายงานว่า การจัดการเกษตรกินได้ในพื้นที่เมืองสามารถเป็นแหล่งอาหารสำหรับพื้นที่เมือง (Food supply) เสริมสร้างสุขภาพ (Health condition) สร้างเศรษฐกิจท้องถิ่น (Local Economy) เชื่อมโยงผู้คนในสังคม (Social integration) และระบบสิ่งแวดล้อมที่ยั่งยืน (environmental sustainability )ไปพร้อมๆกันได้ จากสถานการณ์ประเด็นปัญหาและความห่วงใยในเรื่องสิ่งแวดล้อมนำไปสู่การเปลี่ยนรูปแบบการบริโภคและการผลิตในทุกระดับเพื่อการเติบโตที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม (Green growth) จึงมีความจำเป็นอย่างเร่งด่วนในการวิจัยด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในการสร้างเสริมองค์ความรู้และประยุกต์ใช้ รวมถึงมีการฟื้นฟูสภาพสิ่งแวดล้อมสู่คุณภาพดีพร้อมกับการพัฒนาประเทศชาติอย่างมีประสิทธิภาพ มั่นคง และยั่งยืนสืบไป การใช้ประโยชน์และพึ่งพาทรัพยากรที่มีอยู่ในธรรมชาติเป็นการบริโภคทรัพยากรอย่างฟุ่มเฟือย หากไม่มีการฟื้นฟูทรัพยากร และแนวทางการจัดการอย่างยั่งยืน จะส่งผลกระทบอย่างยิ่งต่อ ระบบนิเวศและแหล่งที่อยู่อาศัยตามธรรมชาติ ก่อให้เกิดความเสื่อมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติและสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ จะส่งผลโดยตรงต่อความเป็นอยู่และการใช้ชีวิตของผู้คนและชุมชนโดยรอบพื้นที่ ในการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์ความหลากหลายทางชีวภาพ จำเป็นต้องมีการวิจัยและพัฒนา องค์ความรู้และเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้อง เพื่อทราบสถานะปัจจุบันของทรัพยากรแต่ละพื้นที่ ที่จะช่วยให้ประเทศไทยสามารถธำรงรักษาขุมทรัพย์อันทรงคุณค่ามหาศาลจากความหลากหลายทางชีวภาพได้อย่างยั่งยืน จากรายงานการวิจัย การศึกษาศักยภาพของพืชอาหารพื้นถิ่น ในเขตชานเมืองเชียงใหม่ เพื่อการนำไปใช้ในงานภูมิทัศน์ ภายใต้โครงการทุนโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มหาวิทยาลัยแม่โจ้ ประจำปีงบประมาณ 2563 (พรทิพย์, 2563) ได้ทำการสำรวจพืชอาหารท้องถิ่น ในพื้นที่เทศบาลตำบลสันป่าเปา อำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ ผลการศึกษาพบพืชอาหารพื้นถิ่นในพื้นที่ 6 หมู่บ้าน ได้แก่ บ้านสันต้นเปา บ้านป่าก้าง บ้านบ่อหิน บ้านขัวโก บ้านหนองอึ่ง บ้านพยากน้อย พบพืชกินได้พื้นถิ่นจำนวน 263 ชนิด แยกเป็นประเภท ไม้ยืนต้น 82 ชนิด ไม้พุ่ม 43 ชนิด ไม้ล้มลุก 100 ชนิดและไม้เลื้อย 38 ชนิด โดยสำรวจหมวดหมู่ตามหมวดหมู่การใช้งานในด้านงานภูมิทัศน์ประกอบด้วย 4 ประเภท ได้แก่ ไม้ต้น(Tree) ไม้พุ่ม (Shrub) ไม้ล้มลุก (Herb) และไม้เลื้อย (Climber) ทั้งนี้จากงานวิจัยดังกล่าวยังพบว่าประเด็นสำคัญคือ การกระจายตัวของพืชกินได้พื้นถิ่นมีแนวโน้มลดและมีพืชที่น่าสนใจที่ใช้ประโยชน์ในการดำรงชีวิตประจำวันของชาวบ้าน เช่น ผักสี้ยว มะเฟือง และ ผักเฮือด เป็นต้น มีจำนวนลดลงอย่างมากในชุมชน ในขณะที่บางชนิดพันธ์ได้สูญหายไปจากชุมชน ซึ่งเป็นสถานการณ์ที่ไม่สอดคล้องกับการรายงานที่ได้กล่าวในตอนต้น ที่สถานการณ์พืชอาหารมีความสำคัญต่อสังคมโลกที่กำลังเผชิญกับสถานการณ์ความมั่นคงทางอาหารที่ลดลง และแนวทางที่สำคัญคือการเสริมสร้างความมั่นคงทางอาหารโดยเฉพาะในพื้นที่เมืองด้วยการส่งเสริมการปลูกพืชอาหารในพื้นที่ที่จำกัด การวิเคราะห์สถานการณ์การลดลงของพืชกินได้พื้นถิ่น รวมทั้งศึกษาปัจจัยที่ส่งเสริมการลดจำนวนของทรัพยากรในท้องถิ่นจึงมีความสำคัญต่อการส่งเสริมความมั่นคงทางอาหารในท้องถิ่น ดังนั้นในการวิจัยครั้งนี้จึงมีเป้าหมายการวิจัยต่อยอดจากผลการวิจัยโครงการการศึกษาศักยภาพของพืชอาหารพื้นถิ่นในเขตชานเมืองเชียงใหม่เพื่อการนำไปใช้ในงานภูมิทัศน์ ; พรทิพย์ จันทร์ราช (2563) และโครงการศูนย์รวบรวมอนุรักษ์เรียนรู้ภูมิปัญญาพืชสมุนไพรพื้นบ้านแม่โจ้ ; เยาวนิตย์ ธาราฉาย (2563) เพื่อนำองค์ความรู้จากการวิจัยดังกล่าวมาดำเนินการศึกษาต่อเนื่องและบูรณาการ เพื่อวิเคราะห์สถานภาพพืชอาหารพื้นถิ่น สถานการณ์ความหลากหลาย ในการใช้ประโยชน์ ทบทวนคุณค่าและมูลค่าต่อชุมชน เพื่อส่งเสริมการอนุรักษ์ร่วมกับการสร้างมูลค่าของการใช้ประโยชน์พืชอาหารพื้นถิ่นอย่างยั่งยืน เพื่อที่จะช่วยให้ประเทศไทยสามารถธำรงรักษาขุมทรัพย์อันทรงคุณค่ามหาศาลจากความหลากหลายทางชีวภาพได้อย่างมั่นคงและยั่งยืน ให้เยาวชนรุ่นหลังได้มีโอกาสเรียนรู้และนำมาสู่การใช้ประโยชน์สืบไป