รายละเอียดโครงการ

พระราชดำริว่าด้วยเศรษฐกิจพอเพียง พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร “...การพัฒนาประเทศจำเป็นต้องทำตามลำดับขั้น ต้องสร้างพื้นฐานคือ ความพอมี พอกิน พอใช้ของประชาชนส่วนใหญ่เบื้องต้นก่อน โดยใช้วิธีการและอุปกรณ์ที่ประหยัดแต่ถูกต้องตามหลักวิชาการ เมื่อได้พื้นฐานความมั่นคงพร้อมพอสมควร และปฏิบัติได้แล้ว จึงค่อยสร้างค่อยเสริมความเจริญ และฐานะทางเศรษฐกิจขั้นที่สูงขึ้นโดยลำดับต่อไป...” (18 กรกฎาคม 2517) พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงจัดตั้งโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ กว่า 4,741 โครงการ นอกจากนี้ยังเสด็จเยี่ยมราษฎรในถิ่นทุรกันดาร โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริที่สำคัญที่สุดจนทำให้พระองค์ทรงเป็นที่สรรเสริญในประเทศไทย คือ ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ซึ่งพระองค์ได้ปฏิบัติพระองค์เองเป็นแบบอย่าง โปรดให้มีการการปลูกข้าว การเลี้ยงโคนม การเพาะพันธุ์ปลานิลขึ้นในสวนจิตรลดา ทรงเป็นแบบอย่างที่ดีในด้านการประหยัด ตัวอย่างเช่น ทรงใช้ดินสอเดือนละ 1 แท่ง หรือการใช้ยาสีพระทนต์จดหมดหลอด นอกจากนั้นยังไม่ทรงโปรดสวมเครื่องประดับใด ๆ เลย ยกเว้นแต่นาฬิกาข้อมือ “...คนอื่นจะว่าอย่างไรก็ช่างเขา จะว่าเมืองไทยล้าสมัย ว่าเมืองไทยเชย ว่าเมืองไทยไม่มีสิ่งที่สมัยใหม่ แต่เราอยู่พอมีพอ กิน และขอให้ทุกคนมีความปรารถนาที่จะให้เมืองไทย พออยู่พอกิน มีความสงบ และทำงานตั้งจิตอธิษฐานตั้งปณิธาน ในทางนี้ที่จะให้เมืองไทยอยู่แบบพออยู่พอกิน ไม่ใช่ว่าจะรุ่งเรืองอย่างยอด แต่ว่ามีความพออยู่พอกิน มีความสงบ เปรียบเทียบกับประเทศอื่นๆ ถ้าเรารักษาความพออยู่พอกินนี้ได้ เราก็จะยอดยิ่งยวดได้...” (4 ธันวาคม 2517) หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและทฤษฎีใหม่ประยุกต์สู่ โคก หนอง นา โมเดล เพื่อการจัดการน้ำและพื้นที่ทำการเกษตรขนาดเล็ก มีกิจกรรมหลักๆ เช่น การทำโคก การทำนา การทำคลองไส้ไก่ การปลูกป่า 3 อย่าง ประโยชน์ 4 อย่าง ตามแนวพระราชดำริของในหลวงรัชกาลที่ 9 เพื่อให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ และการมีส่วนร่วม ชุมชนสามารถพึ่งพาตนเองได้อย่างมีความสุข อย่างไรก็ดีโครงการฐานการเรียนรู้ผลิตปุ๋ยอินทรีย์ด้วยวิธีวิศวกรรมแม่โจ้ 1 ภายใต้บริบท โคก หนอง นา โมเดลในจังหวัดชุมพร จะนำผลงานวิจัยและนวัตกรรมการผลิตปุ๋ยอินทรีย์แบบไม่พลิกกลับกองด้วยวิธีวิศวกรรมแม่โจ้ 1 ไปใช้และสอดคล้องกับ SDGs : ข้อ 17 ความร่วมมือเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน อย่างไรก็ตามมหาวิทยาลัยแม่โจ้ มีงานวิจัยและนวัตกรรมเกี่ยวกับการผลิตปุ๋ยอินทรีย์แบบไม่พลิกกลับกอง คิดค้นผู้ช่วยศาสตราจารย์ ธีระพงษ์ สว่างปัญญางกูร และคณะ สอดคล้องกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เป็นนวัตกรรมการผลิตปุ๋ยอินทรีย์ที่ไม่จำเป็นต้องอาศัยเครื่องทุ่นแรงมาพลิกกลับกองปุ๋ยอินทรีย์ ประหยัดแรงงานและลดต้นทุนการผลิตและได้ปุ๋ยอินทรีย์คุณภาพดีเมื่อนำปุ๋ยอินทรีย์ไปวิเคราะห์ก็ผ่านเกณฑ์มาตรฐานปุ๋ยอินทรีย์ของประเทศ มีวิธีการผลิตและขั้นตอนที่ง่ายไม่ยุ่งยาก หลักการสำคัญคือ การขึ้นกองปุ๋ยให้อากาศไหลเข้าไปในกองปุ๋ยโดยไม่ต้องพลิกกลับกอง ใช้จุลินทรีย์ที่มีอยู่ในมูลสัตว์เป็นตัวย่อยสลายและการดูแลกองปุ๋ยโดยการให้ความชื้นอย่างเพียงพอ เพียง 2 เดือน ก็จะได้ปุ๋ยอินทรีย์ใช้ จากเหตุผลดังกล่าวจึงสามารถนำไปใช้ในการผลิตปุ๋ยอินทรีย์จากใบไม้และเศษเหลือทิ้งทางการเกษตรจากโคก หนอง นา ได้อย่างดียิ่ง วัสดุที่นำมาผลิตปุ๋ย เช่น ใบไม้จากป่า 3 อย่างประโยชน์ 4 อย่าง ฟางข้าว วัชพืชน้ำ หรือผักตบชวาในหนอง เศษพืชผักที่เหลือทิ้งจากการเก็บเกี่ยว หรือเศษเหลือทิ้งจากผลไม้ และมูลสัตว์ เป็นต้น ปุ๋ยอินทรีย์ที่ได้นำกลับไปใช้ในการเพาะกล้าผัก เพาะกล้าไม้ เพาะปลูกพืชชนิดต่างๆ ปรับปรุงคุณภาพของดินให้มีอินทรียวัตถุเพิ่มมากขึ้น ส่งผลให้ดินดีเหมาะสมกับการทำการเกษตร และที่สำคัญคือการได้หมุนเวียนธาตุอาหารได้อย่างสมบูรณ์ในบริบทของ โคก หนอง นา โมเดล อย่างไรก็ดีจังหวัดชุมพรเปรียบดังมหานครผลไม้ มีการผลิตทุเรียนเพื่อการส่งออกอันดับต้นๆของประเทศ นอกจากทุเรียนผลสดยังมีการแกะเนื้อทุเรียนเพื่อแช่แข็ง และการทำทุเรียนทุเรียนฟรีซดราย ส่งออกไปยังประเทศจีนอีกด้วย จึงทำให้มีเปลือกทุเรียนทิ้งจำนวนมาก ดังนั้นการผลิตปุ๋ยอินทรีย์ด้วยวิธีวิศวกรรมแม่โจ้ 1 จะสามารถแก้ปัญหาการนำเปลือกทุเรียนไปทิ้งให้เกิดมลภาวะ อย่างไรก็ดีเชื่อว่าโครงการจะช่วยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม โดยการช่วยให้ลดการทิ้งขยะอินทรีย์รวมกับขยะทั่วไป ลดปัญหาหมอกควันจากการเผาสิ่งเหลือใช้ทางการเกษตร ชุมชนอื่นๆที่ไม่ได้เข้าร่วมโครงการได้มีโอกาสเข้ามาเรียนรู้และนำองค์ความรู้ไปปฏิบัติเพื่อให้เกิดผลกระทบทางบวกในวงกว้างต่อไป