รายละเอียดโครงการ

พระราชดำริว่าด้วยเศรษฐกิจพอเพียง พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร “...การพัฒนาประเทศจำเป็นต้องทำตามลำดับขั้น ต้องสร้างพื้นฐานคือ ความพอมี พอกิน พอใช้ของประชาชนส่วนใหญ่เบื้องต้นก่อน โดยใช้วิธีการและอุปกรณ์ที่ประหยัดแต่ถูกต้องตามหลักวิชาการ เมื่อได้พื้นฐานความมั่นคงพร้อมพอสมควร และปฏิบัติได้แล้ว จึงค่อยสร้างค่อยเสริมความเจริญ และฐานะทางเศรษฐกิจขั้นที่สูงขึ้นโดยลำดับต่อไป...” (18 กรกฎาคม 2517) “...คนอื่นจะว่าอย่างไรก็ช่างเขา จะว่าเมืองไทยล้าสมัย ว่าเมืองไทยเชย ว่าเมืองไทยไม่มีสิ่งที่สมัยใหม่ แต่เราอยู่พอมีพอ กิน และขอให้ทุกคนมีความปรารถนาที่จะให้เมืองไทย พออยู่พอกิน มีความสงบ และทำงานตั้งจิตอธิษฐานตั้งปณิธาน ในทางนี้ที่จะให้เมืองไทยอยู่แบบพออยู่พอกิน ไม่ใช่ว่าจะรุ่งเรืองอย่างยอด แต่ว่ามีความพออยู่พอกิน มีความสงบ เปรียบเทียบกับประเทศอื่นๆ ถ้าเรารักษาความพออยู่พอกินนี้ได้ เราก็จะยอดยิ่งยวดได้...” (4 ธันวาคม 2517) (อ้างอิงจาก : https://www.chaipat.or.th/site_content/item/1309-2010-06-03-09-50-07.html ) พระราโชวาท สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี พระราโชวาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารี เมื่อวันที่ 12 ตุลาคม 2543 ในการประชุม สวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน ณ อาคารสารนิเทศ 50 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ใจความตอนหนึ่ง ว่า “โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชฯ ได้เริ่มต้นขึ้นราวปีพุทธศักราช 2535 เพื่อเป็นการส่งเสริมให้สถาบันต่าง ๆ ที่มีหน้าที่ในการศึกษาพืชพรรณต่าง ๆ และบุคคลที่สนใจได้มีโอกาสปฏิบัติงานที่ศึกษาพืชพรรณต่าง ๆ ที่มีอยู่จำนวนมากในประเทศไทย ได้ศึกษาวิธีการทางวิทยาศาสตร์ ได้รวบรวมเป็นหลักฐานไว้ และเพื่อให้เป็นสื่อในระหว่างสถาบันต่าง ๆ บุคคลต่าง ๆ ที่ทำการศึกษาให้สามารถ ร่วมใช้ฐานข้อมูลเดียวกัน เพื่อให้การศึกษาไม่ซ้ำซ้อน สามารถที่จะดำเนินการไปก้าวหน้าเป็นประโยชน์ในทางวิชาการได้” (อ้างอิงจาก : http://202.29.80.110/ความเป็นมาของโครงการ/) ไผ่ เป็นพืชที่ตอบโจทย์ความยั่งยืนได้ในหลากหลายมิติ ปัจจุบัน “ไผ่” มีความสำคัญต่อสังคมเกษตรระดับชาติและนานาชาติ การปลูกสร้างสวนไผ่ และการพัฒนาไผ่อย่างครบวงจร เป็นพืชเศรษฐกิจตัวใหม่ที่เตรียมป้อนเข้าสู่ห่วงโซ่อุตสาหกรรมระดับโลกกำลังได้รับความนิยม ไผ่ยังเพิ่มพื้นที่สีเขียวทำหน้าที่ฟอกอากาศได้อีกด้วย หลายประเทศให้ความสำคัญกับไผ่อย่างมาก เช่น ประเทศจีน ใช้ไผ่พัฒนาประเทศอย่างบูรณาการ ที่ผ่านมา (พ.ศ. 2562) ประเทศไทยส่งเสริมการปลูกไผ่บนพื้นที่ป่าเสื่อมโทรมทางภาคเหนือ ทดแทนและลดการปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ เพื่อสร้างป่าถาวร สร้างระบบวนเกษตร สร้างรายได้ให้ประชาชน มีโรงงาน แปรรูปไผ่ในอำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ มีการจัดการไผ่ตั้งแต่ “ต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ” (แม่แจ่มโมเดล) ไผ่เป็นพืชที่อยู่ในวิถีชีวิตของมนุษย์มานาน มีการใช้ประโยชน์จากไผ่ในหลายรูปแบบ ทั่วโลกมีไผ่ประมาณ 75 สกุล 1,250 ชนิด ประเทศไทยอยู่ในเขตร้อน ซึ่งมีปัจจัยแวดล้อมที่เหมาะสมกับการกระจายพันธุ์และการเจริญเติบโตของไผ่ จากการสำรวจ ชนิดพันธุ์ไผ่ในประเทศไทยพบว่า มีจำนวน 17 สกุล (genera) 72 ชนิด (species) (สราวุธ สังข์แก้ว, 2553) กระจายอยู่ทั่วทุกภาคของประเทศไทย พบมากในป่าเบญจพรรณ และป่าเต็งรัง ไผ่ที่รู้จักกันดีเช่น ไผ่ตง ไผ่รวก ไผ่สีสุก ไผ่เลี้ยง ไผ่ซาง (ซางหม่น ซางนวล) ไผ่บงหวาน ไผ่ข้าวหลาม ไผ่ตากวาง และ ไผ่ป่า เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีการนำไผ่ชนิดพันธุ์ต่างประเทศที่สามารถเติบโตในภูมิอากาศของประเทศไทยได้มาปลูกเป็นไผ่เศรษฐกิจ เช่น ไผ่ดำอินโด ไผ่กิมซุง ไผ่เก้าดาว เป็นต้น คนไทยมีความผูกพันธุ์กับไผ่มาอย่างช้านาน จะเห็นได้ว่าใช้ไม้ไผ่มาสร้างบ้าน ทำเสาบ้าน และฝากสับ นำไม้ไผ่มาจักรสานข้าวของเครื่องใช้ต่างๆในครัวเรือน นำหน่อมาเป็นอาหาร ใช้ในรูปแบบหน่อสดและดองเพื่อถนอมอาหารไว้กินนอกฤดู ใช้ไม้ไผ่เพื่อการเกษตร ทำค้างผัก ทำพะอง ทำคอกสัตว์ ที่กล่าวมาสรุปได้ว่า ไผ่คือพืชที่อยู่ในวิถีชีวิตของคนไทย อย่างไรก็ดีพืชเศรษฐกิจชนิดอื่นๆเช่น ทุเรียน ปาล์มน้ำมัน กำลังรุกรานพื้นที่ไผ่ จนทำให้ไผ่บางชนิดกำลังจะสูญหายไปจึงจำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องอนุรักษ์ไผ่ไว้ ในการจัดการสวนไผ่ นอกจากการคัดเลือกสายพันธุ์ไผ่ที่ดีแล้ว การดูแลรักษาอย่างเหมาะสม ถือเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้ไผ่เจริญได้ดี ทั้งนี้ ไผ่สามารถเจริญได้ดีในที่ราบหรือที่ราบเชิงเขาที่มีดินปนทราย มีการระบายน้ำดี น้ำไม่ท่วมขัง ซึ่งถ้าน้ำท่วมขังเป็นเวลานานจะทำให้ไผ่ชะงักการเจริญเติบโตถึงตายได้ โดยเฉพาะไผ่ที่เริมปลูกใหม่ๆ หรือหากน้ำไม่เพียงพอ ไผ่ก็ไม่สามารถผลิตหน่อได้ เช่น ไผ่ตง ต้องการน้ำประมาณ 120 ลิตร/วัน หรือ 6 ปี๊บ/กอ/วัน ด้วยเหตุนี้ จึงควรมีการคำนึงถึงการให้น้ำแบบอัตโนมัติ เนื่องจากความชื้นในดินมีผลต่อการเจริญ และการพัฒนาของตาเหง้า ประกอบกับการใช้ไฟฟ้าพลังงานโซลาร์เซลล์ หรือพลังงานจากแสงอาทิตย์ เพื่อใช้ในการให้น้ำแบบอัตโนมัติ โครงการไผ่เพื่อน้อง ที่มาของโครงการไผ่เพื่อน้อง สืบเนื่องจากปลายปี พ.ศ. 2560 งานบริการวิชาการและวิจัย มหาวิทยาลัยแม่โจ้ – ชุมพร ได้รับผิดชอบการผลิตดาวเรืองให้กับองค์การบริหารส่วนตำบลสวนแตง อำเภอละแม จังหวัดชุมพร เพื่อใช้ในช่วงพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ระหว่างวันที่ 25-29 ตุลาคม 2560 จึงได้รับการสนับสนุนปัจจัยในการผลิตดาวเรือง เช่น ระบบน้ำ วัสดุและอุปกรณ์ต่าง ๆ จำนวนดาวเรืองที่ผลิตได้มีคุณภาพและได้มาตรฐานครบถ้วนตามความข้อตกลง ขณะเดียวกันได้รับการสนับสนุนเมล็ดพันธุ์ดาวเรืองสายพันธุ์ดีมาจากท่าน ดร.บุญศิลป์ จิตตะประพันธ์ และ ดร.ฉัตรกมล มุ่งพยาบาล ให้ผลิตเพื่อใช้ประดับในมหาวิทยาลัยแม่โจ้ – ชุมพร อีกด้วย อย่างไรก็ดีหลังจากกิจกรรมผลิตดาวเรืองเสร็จสิ้น ทางงานบริการวิชาการและวิจัยเห็นว่ามีวัสดุอุปกรณ์ที่ยังพอจะใช้งานได้ จึงได้สร้างได้สร้างแปลงไผ่กิมซุง จำนวน 100 ต้น บริเวณลานผลิตดาวเรือง ภายในพื้นที่ฟาร์มของมหาวิทยาลัยแม่โจ้ – ชุมพร และได้ตั้งชื่อว่า “สวนไผ่ร้อยกอ.ม.แม่โจ้ – ชุมพร” เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้แก่นักศึกษาเกษตรกรและผู้สนใจเกี่ยวกับไผ่ต่อไป ต้นปี พ.ศ.2562 ชมรมศิษย์เก่าแม่โจ้ภาคใต้นำโดยคุณวีรวัชร์ จารุรัชต์ธำรง ประธานชมรมศิษย์เก่าแม่โจ้ภาคใต้ ให้การสนับสนุนผลักดันไปสู่โครงการ “ไผ่เพื่อน้อง” เริ่มโครงการวันที่ 8 สิงหาคม พ.ศ. 2562 ปลูกไผ่กิมซุง จำนวน 100 ต้น และ ไผ่ซางหม่น จำนวน 100 ต้น อีกทั้งยังบริจาคเงินเพื่อวางระบบน้ำในแปลงไผ่ ตลอดจนได้รับการสนับสนุนต้นพันธุ์ไผ่หลากหลายชนิดจากศิษย์เก่าแม่โจ้จังหวัดต่าง ๆ เพื่อรวบรวมพันธุกรรมไผ่จากแหล่งต่าง ๆไว้ในโครงการ ตลอดจนได้รับการสนับสนุนปุ๋ยจากศิษย์เก่าเสมอมา พ.ศ. 2563 จัดกิจกรรมเสวนาและปลูกไผ่ ในวันเสาร์ที่ 25 กรกฎาคม โดยทางชมรมศิษย์เก่าแม่โจ้ภาคใต้ร่วมกับงานบริการวิชาการและวิจัย จัดกิจกรรมเสวนา “พูดคุย…ตามประสาคนรักษ์ไผ่” นำโดยคุณ วีรวัชร์ จารุรัชต์ธำรง ศิษย์เก่าแม่โจ้รุ่น 49 ประธานชมรมศิษย์เก่าแม่โจ้ภาคใต้ คุณสมบัติ มากลัด จากเครือข่ายผู้จำหน่ายพันธุ์ไผ่ (มอบชนิดพันธุ์ไผ่กว่า 200 ต้น ให้กับโครงการ) และคุณโชคดี ปรโลกานนท์ ศิษย์เก่าแม่โจ้รุ่น 45 ผู้ก่อตั้ง โรงเรียนป่าไผ่ อ.วังน้ำเขียว จ.นครราชสีมา ปราชญ์ผู้เชี่ยวชาญด้านไผ่ ดำเนินการเสวนา มีผู้ร่วมกิจกรรมจำนวน 78 คน อย่างไรก็ตามปี พ.ศ. 2564 มีแผนงานวิจัยศึกษาการเจริญโตของไผ่ซางหม่นที่ปลูกในดินทราย และได้รับการสนับสนุนกล้าพันธุ์ผักเหลียงจาก ดร. สันติพงษ์ พรหมชาติ หนึ่งในเครือข่ายผู้ปลูกไผ่ มอบกิ่งตอนผักเหลียง จำนวนกว่า 300 ต้น เพื่อปลูกเสริมในป่าไผ่ อีกทั้งยังสามารถบูรณาการร่วมกับโครงการ “ไผ่เพื่อการศึกษาและการค้ามหาวิทยาลัยแม่โจ้ – ชุมพร” ซึ่งได้รับงบประมาณสนับสนุนจำนวน 50,000 บาท จากสำนักวิจัยและส่งเสริมวิชาการการเกษตร มหาวิทยาลัยแม่โจ้ ประจำปีงบประมาณ 2564 ซึ่งมีวัตถุประสงค์เพื่อสนองงานตามพระราชดำริสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ด้านการอนุรักษ์พันธุ์พืช เพื่อฝึกอบรมการจัดการสวนไผ่อย่างบูรณาการ เพื่อจัดกิจกรรมเสวนาเกี่ยวกับไผ่ และเพื่อปลูกรวบรวมชนิดไผ่หน่อหวานทานดิบ ปี พ.ศ. 2565 ได้รับทุนจากโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (อพ.สธ.) สนองพระราชดำริ โดยมหาวิทยาลัยแม่โจ้…โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมไผ่อย่างบูรณาการ (รวบรวมพันธุกรรมไผ่ภาคใต้ และระบบน้ำ)…อย่างไรก็ดี ในวันที่ 21 สิงหาคม 2565 คุณโชคดี ปรโลกานนท์ (ลุงโชค) และคุณสุรเดช ปรีชาหาญ (โกจีน) แม่โจ้รุ่น 45 มอบไผ่ซางหม่น จำนวน 1,000 ต้น ให้โครงการไผ่เพื่อน้อง โดยมอบหมายให้ชมรมศิษย์เก่าแม่โจ้ภาคใต้ จัดเป็นของที่ระลึกให้แก่ศิษย์เก่าที่จะมาร่วมในงานคาวบอยลุยเล 2 (จัดขึ้นในวันที่ 3 กันยายน 2565) นำเงินรายได้สนับสนุนเป็นทุนให้โครงการไผ่เพื่อน้อง ผู้มาร่วมกิจกรรมได้ร่วมปลูกไผ่ จำนวน 100 ต้น และเดินชมไผ่ภายในโครงการฯ ก่อนร่วมเสวนา ประเด็น ไผ่กับวิถีไทย และการอนุรักษ์ไผ่ไทย บูรณาการร่วมกับโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมไผ่อย่างบูรณาการ และโครงการร้อยชนิดพันธุ์ไผ่สู่ 100 ปี มหาวิทยาลัยแม่โจ้ โดยมีน้องๆนักศึกษา มหาวิทยาลัยแม่โจ้ - ชุมพร และเครือข่ายไผ่ภาคใต้เข้าร่วมกิจกรรม…วันที่ 3 กันยายน 2565 จัดกิจกรรม เสวนาอีกครั้งในชื่อ “ร้อยคน…100 สายพันธุ์…ไผ่เพื่อน้อง…” นำเสวนาโดย ลุงโชค ปี พ.ศ. 2566 ม.แม่โจ้ - ชุมพร จัดกิจกรรมวันวิทยาศาสตร์ และ Open House ครั้งที่ 3 จึงจัดกิจกรรมเสวนา “การใช้ประโยชน์ และนวัตกรรมจากไผ่ โดยลุงโชค และเฒ่าเผาถ่าน (กิตติ เลิศล้ำ) ทั้งนี้ชมรมศิษย์เก่าแม่โจ้ รุ่น 45 มอบกล้าพันธุ์ไผ่ซางหม่น จำนวน 1,000 ต้น เป็นทุนสนับสนุนโครงการไผ่เพื่อน้องอีกวาระหนึ่ง อย่างไรก็ดีตลอดระยะเวลาของการทำงานด้านไผ่ชมรมศิษย์เก่าแม่โจ้ภาคใต้ให้การสนับสนุนด้วยดีอย่างต่อเนื่อง จะเห็นได้ว่ามหาวิทยาลัยแม่โจ้ และศิษย์เก่าแม่โจ้ ร่วมสร้างสรรค์งานไผ่ด้วยใจมุ่งมั่นเพื่อประโยชน์ด้านการศึกษา ด้านสังคม วัฒนธรรม และด้านสิ่งแวดล้อม อันจะส่งผลต่อความยั่งยืนทางพันธุกรรมไผ่ของประเทศชาติสืบไป