รายละเอียดโครงการ

ฐานเรียนรู้ผึ้งชันโรง มหาวิทยาลัยแม่โจ้ ได้จัดตั้งขึ้นมาในปี 2552 โดยมีจุดประสงค์เพื่อให้มหาวิทยาลัยแม่โจ้เป็นแหล่งศึกษาเรียนรู้เกี่ยวกับชันโรงในด้านต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นความหลากหลายของชันโรง แนวทางการเพาะเลี้ยงเพื่อนำไปใช้ประโยชน์ทางเศรษฐกิจ การใช้ประโยชน์ทางด้านการผสมเกสร, การเก็บผลผลิตต่างๆที่ได้จากชันโรง เช่น น้ำผึ้ง, propalis, ชัน และ อื่นๆ เพื่อสร้างรายได้ให้แก่ผู้เลี้ยง มีกิจกรรมการถ่ายทอดความรู้และเทคโนโลยีด้านการเพาะเลี้ยงชันโรงในเชิงการค้าให้แก่เกษตรกรและผู้สนใจเพื่อเป็นแนวทางหนึ่งในการสร้างรายได้ให้กับชุมชนในบริเวณใกล้เคียง จะได้ดำรงชีวิตอย่างมีความสุข ความพอเพียงตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว จากการดำเนินงานอย่างต่อเนื่องในช่วงระยะเวลา 9 ปีที่ผ่านมา ตั้งแต่ปี ๒๕๕๒ จนถึงปัจจุบัน ฐานเรียนรู้ผึ้งชันโรงฯ ได้รับการยอมรับจากเกษตรกรและนักวิชาการให้เป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ด้านการเพาะเลี้ยงชันโรงในเขตภาคเหนือของประเทศไทย มีการจัดอบรมเชิงปฏิบัติการ หลักสูตร “การเพาะเลี้ยงผึ้งจิ๋วในเชิงการค้า” ให้แก่เกษตรกร นักศึกษา และศิษย์เก่า ตลอดจนผู้ที่สนใจ อย่างต่อเนื่องมาทุกปี เพื่อส่งเสริมและพัฒนาอาชีพเสริมด้านการเพาะเลี้ยงชันโรงให้แก่เกษตรและชุมชนในหลายพื้นที่ของประเทศไทย ซึ่งการจัดอบรมฯดังกล่าว ได้ดำเนินการมาทั้งสิ้น ๒๐ รุ่น ได้สร้างเสริมอาชีพการเพาะเลี้ยงชันโรงให้แก่เกษตรกรที่เข้าร่วมอบรมได้อย่างยั่งยืน และสามารถนำชันโรงไปช่วยผสมเกสรในแปลงปลูก ทำให้ผลผลิตที่ได้ต่อพื้นที่เพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ ตั้งแต่ ๔๐-๙๐ เปอร์เซ็นต์ นอกจากนี้ฐานเรียนรู้ผึ้งชันโรงยังได้ให้บริการวิชาการแก่หน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชน ในการเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับผึ้งชันโรง การบริการนำชันโรงไปช่วยผสมเกสรให้แก่พืชผลของเกษตรกร จนเกิดความร่วมมือในด้านงานวิจัยที่จะพัฒนาองค์ความรู้ในการใช้ประโยชน์ของชันโรงในการผสมเกสรเพื่อเพิ่มผลผลิตทางการเกษตร โดยได้รับงบประมาณสนับสนุนจากสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ ร่วมกับบริษัทฮอทิเจนนิติคส์ รีเสิร์ฐ (เอส.อี. เอเชีย) จำกัด ในปีงบประมาณ 2558 ในเรื่อง “การใช้โรงในการเพิ่มผลผลิตมะระจีนในสภาพโรงเรือนและสภาพไร่, จากสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ ปีงบประมาณ 2560-2561 เรื่อง “การใช้ชันโรงในการเพิ่มผลผลิตปาล์มน้ำมัน” และ จากสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ ร่วมกับบริษัทอีสต์ เวสท์ ซีดส์ (ประเทศไทย) จำกัด ในปีงบประมาณ 2561 เรื่อง “การศึกษาประสิทธิภาพของชันโรงในการผสมแตงร้านภายใต้สภาพโรงเรือน” ซึ่งการถ่ายทอดความรู้ที่ได้จากการบริการวิชาการและการวิจัยให้แก่เกษตรกรและหน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชนทางภาคการเกษตรได้นำความรู้ที่ได้ไปปรับระบบการผลิตที่เหมาะสมกับสภาพพื้นที่และการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ นอกจากนี้ยังมีส่วนในการพัฒนาคุณลักษณะของบัณฑิตที่พึงประสงค์ในศตวรรษที่ 21 ในด้านความรู้ ทักษะทางปัญญาและการมีปฏิสัมพันธ์กับบุคคลอื่น ผ่านการเปิดโอกาสให้นักศึกษาทั้งในระดับปริญญาตรีและบัณฑิตศึกษาได้มีโอกาสเข้าร่วมและฝึกประสบการณ์ในการบริการวิชาการและวิจัยให้แก่ชุมชน และสังคม และอาจารย์ได้นำความรู้ที่ได้จากการบริการวิชาการมาบูรณาการกับการเรียนการสอน การวิจัยและการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรมอีกด้วย ปัจจุบันการใช้สารเคมีป้องกันกำจัดศัตรูพืชที่เกินความจำเป็นส่งผลให้แมลงผสมเกสรในสภาพธรรมชาติลดจำนวนลงอย่างรวดเร็ว โดยในบางพื้นที่เกษตรกรสำรวจไม่พบแมลงผสมเกสรเลย ส่งผลกระทบให้การผสมเกสรของพืชต่างๆมีประสิทธิภาพไม่ดี ทำให้ผลผลิตที่ได้ค่อนข้างต่ำ นอกจากนี้ในการปลูกพืชในสภาพโรงเรือน ซึ่งเป็นระบบปิด ก็มีความต้องการสื่อผสมเกสรเข้ามาช่วยเพื่อให้เกิดการติดผลผลิตที่ดี ซึ่งแต่เดิมใช้แรงงานคนในการผสมเกสร แต่ปัจจุบันประเทศไทยมีโครงสร้างของประชากรเข้าสู่สังคมสูงวัยอย่างสมบูรณ์ ส่งผลให้เกิดการคลาดแคลนแรงงานทั้งภาคเกษตรกรรมและอุตสาหกรรม ดังนั้นจึงมีความจำเป็นที่จะต้องสรรหาสื่อผสมเกสรที่มีคุณภาพมาทำหน้าที่แทน ซึ่งได้แก่แมลงผสมเกสร โดยเฉพาะแมลงในกลุ่มของผึ้งที่ไม่มีเหล็กไน หรือชันโรง ที่จะนำมาประยุกต์ใช้ในสภาพโรงเรือนปิดได้เหมาะสม ซึ่งจากงานวิจัยทั่วโลก แสดงให้เห็นศักยภาพของชันโรงในด้านการเป็นสื่อผสมเกสรที่มีประสิทธิภาพสูงมากชนิดหนึ่ง แต่ปัจจุบันการประเทศไทยมีจำนวนรังชันโรงทั่วประเทศที่เกษตรกรและหน่วยงานต่างๆเพาะเลี้ยงๆไว้ มีเพียงประมาณ 10,000 รัง ซึ่งไม่เพียงพอต่อความต้องการของเกษตรกรและหน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชนที่มีความต้องการจะนำชันโรงไปใช้ประโยชน์ในด้านการผสมเกสรให้แก่พืชต่างๆ ดังนั้นจึงมีความจำเป็นอย่างมากที่ทางมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ซึ่งมีเป้าหมายที่จะพัฒนามหาวิทยาลัยเป็นมหาวิทยาลัยเกษตรอินทรีย์ (Organic University), มหาวิทยาลัยสีเขียว (Green University) ควรให้ความสำคัญและส่งเสริมการพัฒนางานวิจัย งานบริการวิชาการ ในเรื่องเกี่ยวกับแมลงผสมเกสรเป็นอย่างยิ่ง เป็นแนวทางการพัฒนาการเกษตรที่สอดคล้องกับแนวทางการพัฒนาประเทศของรัฐบาล ตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ ๑๒ ยุทธศาสตร์ที่ 3 การสร้างความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจและแข่งขันได้อย่างยั่งยืน จากการเผยแพร่องค์ความรู้ เรื่อง ชันโรง สื่อผสมเกสรที่มีประสิทธิภาพ ผ่านทางสื่อวิทยุและโทรทัศน์ สร้างความสนใจให้แก่เกษตรกร และหน่วยงานต่างๆจำนวนมาก ที่ต้องการจะใช้ชันโรงในการผสมเกสรเพื่อเพิ่มผลผลิตทางการเกษตร แม้จะมีการส่งเสริมอบรมความรู้ด้านการเพาะเลี้ยงชันโรงในเชิงการค้าไปถึง ๒๐ รุ่นแล้ว แต่จำนวนเกษตรกรที่ประกอบอาชีพการเพาะเลี้ยงชันโรงก็ยังมีไม่เพียงพอที่จะผลิตชันโรงออกมาตอบสนองกับจำนวนผู้ใช้ที่มีจำนวนมากขึ้นเรื่อยๆ ดังนั้นจึงมีความจำเป็นเร่งด่วนที่ฐานเรียนรู้ผึ้งชันโรงต้องทำหน้าที่ในการส่งเสริมและสนับสนุนให้เกษตรกรสนใจเพาะเลี้ยงชันโรงให้มากขึ้น เพื่อให้มีจำนวนรังชันโรงที่เพียงพอต่อความต้องการของสังคม ตลอดจนเสริมสร้างศักยภาพและความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจให้แก่ชุมชนหนองหาร อำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ ให้มีความมั่นคง ยั่งยืน ตามแนวทางการดำรงชีวิตตามหลักเศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 และเป็นการส่งเสริมพันธกิจสัมพันธ์ของมหาวิทยาลัยแม่โจ้กับสังคม (Maejo Engagement) ให้เข้มแข็งยิ่งขึ้น