รายละเอียดโครงการ

อาหารหลายชนิดของคนไทยมีรสเปรี้ยวซึ่งไม่เป็นทางตรงก็ทางอ้อมโดยเฉพาะน้ำจิ้มเช่นน้ำปลา-พริก-มะนาวเป็นต้นนอกจากนั้นยังมีแกงส้มต้มยำยำต่างๆน้ำพริกตลอดจนเครื่องดื่มเช่นน้ำมะนาวและเครื่องดื่มซึ่งเป็นของต่างประเทศได้แก่น้ำชาเย็นใส่มะนาวรสเปรี้ยวในอาหารดังกล่าวมักจะได้มาจากผลไม้โดยเฉพาะมะนาวนอกจากนั้นก็มีมะปลิงมะขามมะดันมะม่วงดิบและอาจใช้มะกอกฝรั่งดิบด้วยโดยทั่วไปแล้วมะนาวเป็นส่วนประกอบที่สำคัญที่มีการใช้กันอย่างแพร่หลายในการปรุงอาหารต่างๆดังกล่าวแต่ปัญหาที่สำคัญและเกิดขึ้นเสมอในช่วงปีหนึ่งๆนั้นได้แก่ในฤดูแล้งซึ่งผลมะนาวที่จำหน่ายในท้องตลาดมีไม่มากเท่าที่ควรคุณภาพของมะนาวที่จำหน่ายก็ด้อยกว่าฤดูกาลอื่นและราคาของผลมะนาวที่มีจำหน่ายก็สูงกว่าฤดูกาลปกติหลายเท่าตัวรวมถึงความขาดแคลนของมะนาวที่มีใช้ในช่วงฤดูแล้งนั้นได้มีการดัดแปลงและพยายามหาผลไม้ที่มีรสเปรี้ยวมาใช้ทดแทนกันอยู่เป็นประจำบางคนอาจจะเลี่ยงการใช้ผลไม้ที่มีรสเปรี้ยวมาใช้น้ำส้มแทนซึ่งก็ให้รสชาติไม่กลมกล่อมและอร่อยเท่ารสเปรี้ยวจากผลไม้อย่างไรก็ดีในพวกผลไม้ที่ให้รสเปรี้ยวนี้มีผลไม้อยู่ชนิดหนึ่งคือส้มจี๊ดซึ่งคนไทยรู้จักกันมาช้านานโดยเฉพาะรู้จักกันในแง่ของไม้ประดับส้มจี๊ดที่ใช้เป็นไม้ประดับนั้นนอกจากส้มจี๊ดต้นธรรมดาแล้วก็ยังมีส้มจี๊ดด่างหลายๆคนที่เคยใช้ส้มจี๊ดปรุงอาหารต่างก็ยอมรับเป็นเสียงเดียวกันว่าน้ำส้มจี๊ดนั้นมีคุณสมบัติใช้ได้ไม่แพ้น้ำมะนาวแต่บุคคลที่ยอมรับเหล่านี้ยังมีจำนวนน้อยมากบุคคลส่วนใหญ่ยังมองเห็นสมจี๊ดว่ามีคุณค่าด้อยกว่ามะนาวเป็นอย่างมากถ้าหากเรามองดูประเทศเพื่อนบ้านไม่ว่าจะเป็นมาเลเซียสิงคโปร์อินโดนีเซียตลอดจนประเทศฟิลิปปินส์ก็จะพบว่าประชาชนในประเทศต่างๆเหล่านั้นมีการใช้ส้มจี๊ดกันอย่างกว้างขวางและแพร่หลายโดยทั่วไป คุณค่าทางอาหารและคุณค่าทางเศรษฐกิจ ส้มจี๊ด หรือที่นิยมเรียกกันทั่วไปว่า ส้มมะปี๊ดเป็นพรรณไม้ในกลุ่มเดียวกับมะนาว ส้มโอ ส้มเขียวหวานแต่ส้มจี๊ดมีทรงต้นสวยงาม จึงมักนิยมปลูกเป็นไม้ประดับหรือไม้กระถางประดับอีกทั้งยังให้ผลดกตลอดปี ผลแก่มีรสเปรี้ยวจัดใช้รับประทานแทนมะนาวได้ ลักษณะทั่วไปของส้มจี๊ด คือ เป็นไม้พุ่มขนาดกลาง สูง 1.5-3 เมตรแตกแขนงเป็นพุ่มแน่น ใบรูปไข่กว้าง 2-4 เซนติเมตร ยาว 4-7 เซนติเมตรผิวใบเป็นมัน ดอกสีขาว กลิ่นหอมแรง ออกเป็นช่อสั้นตามซอกใบและปลายกิ่งผลค่อนข้างกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 1.5-3 เซนติเมตร ผิวบางสีเขียว กลิ่นหอมเมื่อสุกเปลี่ยนเป็นสีส้ม เนื้อมีรสเปรี้ยวจัด มีเมล็ด 1-3 เมล็ด ถึงแม้ส้มจี๊ดจะมีผลขนาดเล็กแต่ว่าผลส้มจี๊ดสามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้เกือบทั้งผล ตั้งแต่เปลือกน้ำคั้น จนถึงกากส้มล้วนมีคุณค่าทางโภชนาการและสามารถแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ ได้มากมายสำหรับคุณค่าทางโภชนาการของส้มจี๊ดนั้น พบว่าในส่วนของเปลือกและกากส้มจี๊ดอุดมไปด้วยเส้นใยอาหารโดยมีปริมาณใยอาหารรวมร้อยละ 84.25 ซึ่งแบ่งเป็นใยอาหารที่ไม่ละลายน้ำร้อยละ 48.49 และใยอาหารที่ละลายน้ำร้อยละ 35.76 ใยอาหารเหล่านี้ถึงแม้ว่าจะไม่ใช่สารอาหารแต่ก็มีบทบาทสำคัญในร่างกายโดยใยอาหารที่ไม่ละลายน้ำทำให้เกิดการเคลื่อนไหวของลำไส้เพิ่มปริมาณอุจจาระ เป็นกากอาหารช่วยให้ลำไส้ทำงานเป็นปกติและช่วยให้ลำไส้มีการเคลื่อนตัวเพื่อขับกากอาหารและสารพิษที่ร่างกายไม่ต้องการ จึงช่วยลดอัตราเสี่ยงต่อการเป็นโรคมะเร็งลำไส้ส่วนใยอาหารที่ละลายน้ำนั้นสามารถรวมตัวกับน้ำในปริมาณมากและเพิ่มความหนืดให้กับอาหารเมื่ออยู่ในกระเพาะอาหารจึงช่วยทำให้รู้สึกอิ่มได้นานเมื่อเคลื่อนตัวไปอยู่ในลำไส้เล็กใยอาหารซึ่งมีความหนืดจึงช่วยเคลือบผนังลำไส้ให้หนาขึ้นทำให้การดูดซึมอาหารที่มีประจุช้าลง เช่น การดูดซึมน้ำตาลส่งผลให้น้ำตาลในเลือดไม่สูงแบบเฉียบพลันและยังช่วยลดระดับโคเลสเตอรอลและขจัดพิษโลหะบางชนิดได้ นอกจากในส่วนของเปลือกและกากแล้วน้ำส้มจี๊ดซึ่งมีรสเปรี้ยวยังมีปริมาณวิตามินซีสูงถึงร้อยละ 32.16 ซึ่งเมื่อเทียบกับปริมาณวิตามินซีในมะนาว พบว่าน้ำส้มจี๊ดมีปริมาณวิตามินซีสูงกว่าน้ำมะนาวประมาณร้อยละ 10 และยังมีกรดอินทรีย์หลายชนิดเป็นองค์ประกอบอยู่นอกจากคุณค่าทางโภชนาการแล้ว ส้มจี๊ดยังมีสรรพคุณทางยาอีกด้วยโดยน้ำคั้นส้มจี๊ดผสมเกลือเล็กน้อย สามารถใช้จิบแก้ไอ ขับเสมหะได้ส่วนผลแก่นำไปดองเกลือและทำให้แห้งเก็บไว้อมแก้เจ็บคอเปลือกผลดิบยังสามารถใช้เป็นยาขับลมได้อีกด้วย จากการศึกษาของสุรพงษ์และคณะ (2528) สรุปได้ว่าส้มจี๊ดนั้นมีขนาดเล็กกว่ามะนาวมากอาจจะเปรียบเทียบโดยน้ำหนักได้ว่ามะนาว 1 ผลเท่ากับส้มจี๊ดจำนวน 6-7 ผลแต่ส้มจี๊ดมีจำนวนเมล็ดน้อยกว่ามะนาว 2-3 เท่าและยังมีเปลือกซึ่งหนักน้อยกว่า 4-5 เท่าเมื่อพิจารณาถึงเปอร์เซ็นต์ของน้ำที่คั้นได้จากส้มจี๊ดกับมะนาวแล้วพบว่าส้มจี๊ดมีน้ำคั้นได้มากกว่ามะนาวถึง 2 เท่าตัวกล่าวคือส้มจี๊ดนั้นคั้นน้ำได้ประมาณ 80% ส่วนมะนาวคั้นน้ำได้แค่ 40% เท่านั้นเพราะฉะนั้นจะเห็นว่าถ้าเราเอาส้มจี๊ดมาใช้แทนมะนาวเราก็สามารถจะใช้น้ำส้มจี๊ดประมาณ 2-3 ผลแทนมะนาว 1 ผล (ทั้งนี้แล้วแต่ขนาดของส้มจี๊ดที่ได้มา) ถ้าหากส้มจี๊ดมีขนาดใหญ่มากขนาดประมาณเหรียญ 5 บาทขนาดเก่าแล้วก็อาจจะใช้ทดแทนได้ในอัตราส่วน 1:1 ด้วยซ้ำไปการคั้นน้ำส้มจี๊ดกระทำได้ง่ายกว่ามะนาวเพราะเปลือกบางเมล็ดน้อยจากการวิเคราะห์พบว่าน้ำคั้นส้มจี๊ดนั้นมีปริมาณกรดน้อยกว่าในมะนาวเล็กน้อยแต่ต่างก็มีรสเปรี้ยวจัดคล้ายคลึงกันน้ำคั้นส้มจี๊ดสีเหลืองอ่อนๆซึ่งต่างจากน้ำคั้นมะนาวซึ่งมีสีขาวเมื่อเรามาพิจารณาถึงคุณค่าทางอาหารของส้มจี๊ดกับมะนาวแล้วพบว่าส้มจี๊ดนั้นมีปริมาณวิตามินซีมากกว่ามะนาวอยู่ประมาณ 10% ในการวิเคราะห์ครั้งนั้นส้มจี๊ดมีวิตามินซีอยู่ถึง 31.44 มิลลิกรัม/น้ำคั้น 100 มิลลิกรัม ความหลากหลายทางชีวภาพของพืช มีผลโดยตรงต่อความอยู่ดีกินดีของประชาชนเพราะใช้ประโยชน์โดยตรงในการบริโภค และสร้างรายได้ การที่จะดำรงไว้ซึ่งความหลากหลายทางพันธุกรรมพืชนั้น จะต้องมีการอนุรักษ์ และการจัดการใช้ประโยชน์ โดยชุมชนมีส่วนร่วม การที่จะดำเนินการดังกล่าวได้ชุมชนต้องตระหนักถึงประโยชน์และคุณค่าของพันธุกรรมพืชที่มีอยู่ ดังนั้นเพื่อเป็นแนวทางในการพัฒนาอาชีพ และส่งเสริมให้มีการอนุรักษ์พันธุกรรมส้มจี๊ด และการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน