รายละเอียดโครงการ

งานศิลปกรรมล้านนา ถือเป็นส่วนหนึ่งที่สร้างอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมเมือง ให้เป็นเอกลักษณ์เฉพาะและนำไปสู่รูปแบบงานศิลปะที่เป็นแบบแผนได้อย่างลงตัวและน่าสนใจ จนกลายเป็นมรดกทางวัฒนธรรมอันทรงคุณค่าในช่วงเวลาต่อมา เมื่อพูดถึงเซรามิกประดับอาคารสถาปัตยกรรมแล้ว ส่วนใหญ่จะนึกถึงศิลปกรรมในสมัยสุโขทัย ที่ปรากฎเครื่องประดับสถาปัตยกรรมสังคโลกให้เห็นอยู่มากมายในกลุ่มเมืองเก่า โดยมีแหล่งเตาสำคัญที่ศรีสัชนาลัยเป็นแหล่งผลิต มีความนิยมแพร่หลายตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 21 เป็นต้นมา โดยผลิตชิ้นงานในการใช้ประกอบ ประดับส่วนต่างๆของวิหาร อุโบสถ เช่น ช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ เป็นต้น ถือเป็นมรดกทางวัฒนธรรมอันทรงคุณค่ายิ่ง ในส่วนของวัฒนธรรมล้านนานั้น พบงานเซรามิกประดับที่ค่อนข้างชัดเจนและมีความนิยมในกลุ่มช่างลำปางซึ่งอาจจะกล่าวได้มามีความสวยงามและสำคัญไม่แพ้กับศิลปกรรมในสมัยสุโขทัยเลย ดังปรากฏชิ้นส่วนของเซรามิกประดับวิหารวัดพระธาตุเสด็จ จังหวัดลำปาง เป็นช่อฟ้าเซรามิกรูปทรงเป็นพญานาคสูงเพรียว ดินเผาเคลือบสีน้ำตาลเข้ม ด้านหน้ามีลวดลายประดับเป็นรูปเทวดายืนพนมมือ ด้านหลังมีจารึกว่าสร้างในปี จ.ศ. 1008 ตรงกับ พ.ศ. 2189 ปัจจุบันจัดแสดงที่พิพิธภัณฑ์แห่ชาติหริภุญชัย อายุช่วงพุทธศตวรรษที่ 22 ซึ่งเป็นช่วงที่อาณาจักรล้านนาตกอยู่ภายใต้การปกครองของพม่า แสดงให้เห็นว่าในล้านนาก็นิยมประดับศาสนสถานด้วยเครื่องปั้นดินเผาเช่นเดียวกันกับแหล่งอื่นๆ ทั้งอาจจะได้รับอิทธิพลมาจากสุโขทัย และทางฉานของพม่าร่วมด้วย จากการเก็บข้อมูลเบื้องต้น พบว่าดินเผาเคลือบเขียวแก่ใสนี้ ถือเป็นเอกลักษณ์สำคัญของงานเคลือบดินเผาล้านนา ที่ปรากฏขึ้นตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 22 และหายไปในช่วงพุทธศตวรรษที่ 24 แต่ก็ยังคงมีการทำหม้อเคลือบในลักษณะดังกล่าวอยู่ในหลายพื้นที่เช่น อ.สารภี จ.เชียงใหม่ ซึ่งปัจจุบันองค์ความรู้สูตรน้ำเคลือบดังกล่าวนั้นได้หายไปจากหลายชุมชนที่มีการผลิตเครื่องเคลือบ ทำให้รูปแบบงานเครื่องเคลือบนั้นขาดหายไป จากการสอบถามเบื้องต้นพบว่าสารเคลือบดังกล่าวที่ทำให้เกิดเป็นสีเขียวนั้น มาจากพืชพรรณไม้ในธรรมชาติทั้งนั้น ทั้งจากขี้เถ้าใบหญ้าคา ขี้เถ้าไม้มะฮกฟ้า ผสมกับผงตะไบตะกั่วในการทำน้ำเคลือบเพื่อให้ได้สีดังกล่าว ซึ่งเป็นข้อมูลที่น่าสนใจมากในการที่จะศึกษาสูตรผสมสารเคลือบเพื่อนำไปรื้อฟื้นและสานต่องานศิลปกรรมเซรามิกประดับที่ได้หายไปจากงานช่างล้านนาเกือบ 200 ปี ให้กับกลุ่มช่างล้านนาเพื่อใช้ประโยชน์ในการนำเทคนิคดังกล่าวกลับมาสร้างสรรค์งานศิลปกรรมทางพุทธศาสนาในแผ่นดินล้านนาอีกครั้ง ดังนั้นการศึกษาและรวบรวมงานเซรามิกประดับ สู่การสืบสานงานศิลปกรรมล้านนา จึงนำมาสู่การบริการวิชาการ ทั้งในเชิงการอบรมรูปแบบงานเซรามิกประดับ ที่ใช้ในการประดับงานสถาปัตยกรรมในทางพุทธศาสนา เพื่อเผยแพร่ รวมถึงองค์ความรู้เรื่องเครื่องปั้นดินเผา เทคนิควิธีและสูตรน้ำเคลือบ และการอบรมเชิงปฏิบัติการ อันเป็นหนึ่งองค์ความรู้รูปแบบงานช่างที่ปรากฏในวัฒนธรรมล้านนา เพื่อสามารถนำไปประยุกต์ใช้สร้างสรรค์และออกแบบได้อย่างไม่มีขีดจำกัด เสริมสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชนและสังคม ทั้งด้านงานศิลปกรรมทางด้านอุตสาหกรรม รวมถึงด้านการท่องเที่ยว โดยองค์ความรู้เหล่านี้สามารถพัฒนาองค์ความรู้ด้านภูมิปัญญาช่างล้านนา อันจะเป็นมรดกทางวัฒนธรรมในอนาคตต่อไป