รายละเอียดโครงการ

ประเทศไทยมีการเพาะปลูกมันฝรั่ง (Solanum tuberosum) มาอย่างยาวนานในบริเวณภาคเหนือตอนบนเพื่อนำมาใช้บริโภคสด ต่อมาในช่วงปี พ.ศ. 2530-2531 ได้เริ่มมีการขยายพื้นที่เพาะปลูกเพิ่มขึ้นเพื่อนำไปแปรรูปเป็นมันฝรั่งทอดกรอบ เมื่อได้รับความนิยมจากผู้บริโภคเพิ่มสูงขึ้น ภายหลังจึงได้มีการส่งเสริมให้เกษตรกรเพาะปลูกและรับซื้อผลผลิตเพื่อป้อนเข้าสู่โรงงานแปรรูปผ่าน “โครงการทดลองปลูกมันฝรั่งเพื่ออุตสาหกรรมแปรรูป” ด้วยแนวโน้มการบริโภคมันฝรั่งทอดกรอบที่เพิ่มสูงขึ้นทุกปีส่งผลให้มีการขยายพื้นที่เพาะปลูกมันฝรั่งเพิ่มมากขึ้น ในปี พ.ศ. 2560 ประเทศไทยมีพื้นที่เพาะปลูกมันฝรั่งรวมทั้งสิ้น 37,858 ไร่และมีผลผลิตรวม 107,103 ตันต่อปี (ธนรักษ, 2561) แม้ว่าประเทศไทยจะไม่ได้นำมันฝรั่งมาบริโภคเป็นอาหารหลัก แต่ก็ถือได้ว่าเป็นหนึ่งในพืชเศรษฐกิจที่มีความสำคัญอย่างยิ่งต่ออุตสาหกรรมอาหารและขนมขบเคี้ยวทั้งในประเทศและต่างประเทศ ทั้งยังมีบทบาทสำคัญต่อภาคเกษตรกรรม เนื่องจากสามารถสร้างรายได้ที่มั่นคงให้กับเกษตรกรไทยได้จำนวนไม่น้อย อย่างไรก็ตามความผันผวนของราคาสินค้าเกษตรเป็นอีกสาเหตุหลักของความเสี่ยงในภาคการเกษตร โดนเฉพาะอย่างยิ่งการผันผวนราคาสินค้าเกษตรที่เกิดจากผลผลิตล้นตลาด พืชผลไม่ได้คุณภาพตามมาตรฐาน หรืออาจมาจากสภาพดินฟ้าอากาศที่เป็นปัจจัยที่ไม่อาจควบคุมได้ ซึ่งส่งผลให้ราคาของสินค้ามีการขยับขึ้นลงอยู่ตลอดเวลา ดังนั้นเกษตรกร หรือผู้ผลิตสินค้าทางการเกษตร อาจจำเป็นต้องมีการฝึกฝน เรียนรู้ และพัฒนาเทคนิคในการสร้างมูลค่าเพิ่มแก่สินค้าทางการเกษตรของตัวเอง การสร้างมูลค่าเพิ่มแก่สินค้าเกษตร เป็นเทคนิคที่สำคัญที่จะช่วยให้เกษตรกรสามารถมีรายได้เพิ่มขึ้นจากผลผลิตทางการเกษตรของตัวเอง ด้วยการเพิ่มลักษะพิเศษหรือจุดเด่นบางอย่างให้ต่างไปจากเดิม เพื่อให้ตรงต่อความต้องการของผู้บริโภคมากยิ่งขึ้น สินค้าทางการเกษตรที่เป็นอาหารนั้นจะมีเทคนิคในการเพิ่มมูลค่าโดยการการแปรรูปหรือการถนอมอาหารเพื่อเพิ่มมูลค่าแก่สินค้าให้มีราคาที่สูงขึ้นกว่าเดิม อีกทั้งยังเสริมสร้างอาชีพใหม่ๆ ในชุมชน และยังสามารถลดต้นทุนการผลิตสินค้าได้อีกด้วย เนื่องจากผลผลิตทางการเกษตรที่ผ่านกระบวนการแปรรูปนั้นส่วนใหญ่จะมีขนาดที่เล็กกว่าขนาดปกติ ทำให้ค่าใช้จ่ายในการขนส่งสินค้าจากแหล่งผลิตไปยังแหล่งจัดจำหน่ายลดลง อีกทั้งผลจากการแปรรูปส่งผลให้สินค้าสามารถเก็บได้นานขึ้นและเกิดรายได้อย่างต่อเนื่อง ดังโครงการที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ได้พระราชทานแนวพระราชดำริให้จัดตั้ง “โครงการพระบรมราชานุเคราะห์ชาวเขา” ด้วยการจัดตั้งโรงงานหลวง เพื่อเพิ่มมูลค่าพืชผลทางการเกษตรและผลิตภัณฑ์ทั้งหมดได้รับการดูแลเชิงพาณิชย์ ภายใต้นิติบุคคลในนาม “บริษัท ดอยคำผลิตภัณฑ์อาหาร จำกัด” โดยดำเนินงานในรูปแบบของธุรกิจเพื่อสังคม (Social Business) ผ่านตราผลิตภัณฑ์ “ดอยคำ” หรือ “โครงการหลวงดอยคำ” ดังนั้นเพื่อให้เกิดรูปแบบเกษตรกรรมที่ยั่งยืน ควรเริ่มตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ เพื่อให้เกิดความสมดุล เข้มแข็ง มั่นคง และเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันที่ยั่งยืน อันก่อให้เกิดประโยชน์ต่อการพัฒนาประเทศในภาพรวม จังหวัดเชียงใหม่ เป็นจังหวัดหนึ่งในภาคเหนือตอนบนที่มีสภาพภูมิศาสตร์เหมาะสมกับการเพาะปลูกมันฝรั่งหรือที่ชาวบ้านเรียกว่า “มันอาลู” ซึ่งสามารถเจริญเติบโตได้ดีในพื้นที่อากาศหนาว โดยอำเภอที่เหมาะสมแก่การเพาะปลูกมันฝรั่งมากที่สุดได้แก่ อำเภอสันทราย อำเภอสันกำแพง และอำเภอดอยสะเก็ด (ธนรักษ, 2561) ซึ่งเกษตรกรส่วนใหญ่ขายมันฝรั่งให้กับบริษัทเอกชน เพื่อทำการแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์มันฝรั่งทอดกรอบ แต่อย่างไรก็ตามมันฝรั่งบางส่วนมีขนาดเล็กไม่ได้มาตรฐาน ส่งผลให้บริษัทรับซื้อมันฝรั่งในราคาที่ถูกหรือไม่รับซื้อ ดังนั้นเพื่อแก้ปัญหาราคาผลผลิตตกต่ำด้วยการสร้างมูลค่าเพิ่ม เป็นวิธีการหนึ่งที่หลายภาคส่วนริเริ่มนำมาแก้ไขเพื่อให้พืชผลทางการเกษตรของชุมชนมีมูลค่ายิ่งขึ้น การเพิ่มมูลค่าให้กับสินค้าชุมชนนั้นมีหลายมิติที่เกี่ยวข้องและสัมพันธ์กัน ไม่ว่าจะเป็นมิติด้านภูมิปัญญาท้องถิ่น มิติด้านความเข้มแข็งของกลุ่มวิสาหกิจชุมชน และนโยบายภาครัฐด้านการส่งเสริมการค้า เพื่อกระตุ้นเศรษฐกิจทุกระดับให้เติบโตอย่างยั่งยืนและตอบโจทย์นโยบายไทยแลนด์ 4.0 ของรัฐบาล จากความเป็นมาและสภาพปัญหาที่เกิดขึ้นกับพืชผลทางการเกษตรดังกล่าวข้างต้น ทางคณะผู้วิจัยจึงสนใจพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารจากมันฝรั่งตกเกรดเพื่อสร้างมูลค่าเพิ่ม ตามแนวทางพระราชดำริที่ส่งเสริมชุมชนหรือการพัฒนาชนบทในการประกอบอาชีพการเกษตรอย่างยั่งยืน ดังนั้นการนำผลมันฝรั่งตกเกรดมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์อาหาร เช่น ขนมกะหรี่ปั๊บ เค้กมันฝรั่งน้ำผึ้ง คุกกี้มันฝรั่ง หรือขนมอบประเภทต่าง ๆ เป็นหนึ่งช่องทางในการสร้างมูลค่าให้กับผลิตผลที่ตกเกรดและสามารถพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารจากมันฝรั่งที่มีความหลากหลายมากยิ่งขึ้นและยังเป็นการสร้างอาชีพเสริมเพื่อเพิ่มรายได้ให้กับเกษตรอีกหนึ่งช่องทางหนึ่ง