รายละเอียดโครงการ

ด้วยปัญหาหมอกควันภาคเหนือที่เกิดขึ้นนานนับ 10 ปี แต่มีความรุนแรงมากขึ้นในช่วง 2-4 ปีหลัง โดยเฉพาะในช่วงระหว่างเดือนกุมภาพันธ์ - เมษายน ของทุกปี ทำให้หลายจังหวัดในพื้นที่ภาคเหนือติดอันดับเมืองที่มีมลพิษทางอากาศแย่ที่สุด สาเหตุของปัญหาส่วนใหญ่คือ เกิดจากการเผาวัสดุเหลือทิ้งจากข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ที่ขยายพื้นที่ปลูกบนที่สูง ซึ่งจากข้อมูลของสำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร ปี 2562/63 พื้นที่เพาะปลูกในภาคเหนือรวม 4,716,264 ไร่ (คิดเป็นร้อยละ 67.14 ของทั้งประเทศ) การเผาตอซังข้าวเพื่อเตรียมพื้นที่เพาะปลูกสำหรับฤดูการใหม่ และการเผาอ้อยเพื่อเก็บเกี่ยวผลผลิต รวมทั้งปัญหาไฟป่าที่เกิดจากการลักลอบเผาในเขตพื้นที่ป่าอนุรักษ์เพิ่มขึ้นมากเนื่องมาจากปัญหาที่ค่อนข้างซับซ้อนในแต่ละพื้นที่ และตามความเชื่อในวิถีชีวิตดั้งเดิมของชาวบ้านที่ว่าจะทำให้ผลผลิตพืชป่า เช่น หญ้า พืชผัก และเห็ดป่า มีจำนวนเพิ่มขึ้น จากปัญหาดังกล่าวนี้ในหลายๆจังหวัดภาคเหนือ โดยเฉพาะจังหวัดเชียงใหม่ ได้มีการจัดทำแผนพัฒนาจังหวัด โดยยกระดับปัญหา PM2.5 มาเป็นหนึ่งในยุทธศาสตร์หลักที่จังหวัดจะต้องเร่งดำเนินการแก้ไข “CMU model” เป็นหนึ่งในต้นแบบเพื่อแก้ไขปัญหาหมอกควัน โดยมีแนวคิดการแก้ปัญหา 3 ด้านหลัก คือ การรับมือและป้องกัน เพื่อลดผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชน การเฝ้าระวังการเกิดไฟป่า และการพัฒนาเศรษฐกิจและคุณภาพชีวิต ในปี พ.ศ. 2563 วิทยาลัยพลังงานทดแทน มหาวิทยาลัยแม่โจ้ โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ธเนศ ไชยชนะ ได้ดำเนินโครงการ “บริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม” โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาการจัดการอย่างบูรณาการในการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมเพื่อลดปัญหาหมอกควันอย่างครบวงจร โดยใช้องค์ความรู้ที่มหาวิทยาลัยแม่โจ้มี และผ่านการวิจัยพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง ทั้งในส่วนของการแก้ปัญหาที่ต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ จากผลการดำเนินงานในปี พ.ศ. 2563 ที่ผ่านมาก่อให้เกิดพื้นที่สาธิตต้นแบบที่เหมาะสมในการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ซึ่งถูกพัฒนาขึ้นเพื่อเป็นศูนย์การเรียนรู้ให้แก่ นักเรียน นักศึกษา และประชาชนทั่วไปที่ให้ความสนใจ โดยพื้นที่สาธิตต้นแบบดังกล่าวมี จำนวน 2 พื้นที่ ได้แก่ 1) พื้นที่สาธิตและเรียนรู้แบบครบวงจรสำหรับการลดหมอกควัน ตั้งอยู่บนเนื้อที่ประมาณ 7 ไร่ ภายใต้การดูแลของวิทยาลัยพลังงานทดแทน มหาวิทยาลัยแม่โจ้ แต่เดิมพื้นที่ดังกล่าวเป็นพื้นที่โล่งมีการจัดทำการเกษตรทฤษฎีใหม่เพียงบางส่วน ต่อมาจึงได้มีการพัฒนาพื้นที่ดังกล่าวให้เป็นพื้นที่สาธิตและเรียนรู้แบบครบวงจร โดยมีการนำแนวคิดและเทคโนโลยีสำหรับการลดหมอกควันมาประยุกต์ใช้ในพื้นที่ เช่น การจัดการน้ำตามแนวทางทฤษฎีป่าเปียก โดยใช้พลังงานทดแทน การเกษตรธรรมชาติชุ่มชื้น ยั่งยืน เกษตรทฤษฎีใหม่และ Smart Farm เป็นต้น 2) พื้นที่สาธิตการผลิตเห็ดป่า มหาวิทยาลัยแม่โจ้ถูกพัฒนาขึ้นภายใต้ความร่วมมือของวิทยาลัยพลังงานทดแทน ศูนย์บริการวิชาการที่ 7 (จังหวัดเชียงใหม่) และศูนย์วิจัยและพัฒนานวัตกรรมเห็ดป่าแม่โจ้ คณะผลิตกรรมการเกษตร มหาวิทยาลัยแม่โจ้ โดยพื้นที่สาธิตดังกล่าวมีการเผยแพร่โมเดลการผลิตเห็ดแบบธรรมชาติเพื่อสร้างความชุ่มชื้นและลดการเผา นอกจากนี้ยังมีการนำแนวคิดของบ่อน้ำหลัก บ่อน้ำพวง บ่อกระจายความชุ่มชื้นในป่าจากน้ำยางพารามาสาธิตในพื้นที่อีกด้วย นอกจากนี้ผลการดำเนินงานในปี พ.ศ. 2563 ที่ผ่านมายังก่อให้เกิดการสร้างชุมชนหรือกลุ่มเยาวชนต้นแบบด้านการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ซึ่งสามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มที่เกิดขึ้นจากการอบรมเผยแพร่เชิงปฏิบัติการ และกลุ่มที่มีอยู่แล้วภายในชุมชน โดยผลลัพธ์ของการจัดประชุมสัมมนาเชิงปฏิบัติการพบว่า บุคลากรภายในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีบทบาทสำคัญในการขยายผลต่อยอดเทคโนโลยี โดยได้มีการนำองค์ความรู้ที่ได้จากการฝึกอบรมไปเผยแพร่ให้แก่ชุมชนและประชาชนทั่วไปที่ให้ความสนใจ ซึ่งการจัดประชุมสัมมนาเชิงปฏิบัติการได้สร้างกลุ่มข้าราชการต้นแบบจำนวน 21 กลุ่ม และมีกลุ่มวิสาหกิจชุมชนหรือกลุ่มที่มีอยู่แล้วภายในชุมชนเข้าร่วมดำเนินโครงการ จำนวนทั้งสิ้น 23 กลุ่ม ทั้งนี้เพื่อเป็นการติดตามผลการดำเนินโครงการ “บริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม”ประจำปีงบประมาณ 2563 และการขยายผลต่อยอดองค์ความรู้เกี่ยวกับเทคโนโลยีพลังงานเพื่อลดปัญหาหมอกควันในเขตพื้นที่ภาคเหนือตอนบน วิทยาลัยพลังงานทดแทน มหาวิทยาลัยแม่โจ้ จึงได้มีแนวคิดในการดำเนินกิจกรรมถอดบทเรียนจากผลการดำเนินงานในปี พ.ศ. 2563 เพื่อจัดทำแผน และแนวทางของชุมชนต้นแบบด้านการลดปัญหาหมอกควันอย่างยั่งยืน ตลอดจนการจัดกิจกรรมฝึกอบรมถ่ายทอดเทคโนโลยี และการประชาสัมพันธ์เผยแพร่ผลการดำเนินโครงการในรูปแบบของนิทรรศการ ทั้งนี้เพื่อเป็นการสร้างองค์ความรู้ด้านการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมเพื่อลดปัญหาหมอกควันอย่างยั่งยืน อีกทั้งยังเป็นการสนับสนุนยุทธศาสตร์การพัฒนาเขตพื้นที่ภาคเหนือในการลดมลพิษจากหมอกควันได้อย่างยั่งยืนอีกด้วย