รายละเอียดโครงการ

ผักเชียงดาเป็นไม้เลื้อยที่พบทางภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย โดยเฉพาะในจังหวัด แพร่ น่าน พะเยา เชียงราย เถาแก่มีสีน้ำตาล ใบสีเขียวแก่ รูปร่างใบแตกต่างกันใบตามสายพันธุ์ เช่น รียาว รีสั้น หรือเป็นรูปหัวใจ เป็นพืชที่ทนแล้งได้ดีสามารถแตกยอดได้ตลอดปี ชาวเหนือนิยมนำมารับประทานสดเคียงกับน้ำพริก ผัด หรือแกง มีรายงานสรรพคุณของผักเชียงดาว่าเป็นพืชที่มีสรรพคุณในการลดน้ำตาลในเลือด และมีศักยภาพในการพัฒนาเป็นยารักษาโรคเบาหวาน เนื่องด้วยมีสาระสำคัญในกลุ่ม ไตรเทอร์ปีนซาโปนินที่ออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา คือ “Gymnemic acid” ซึ่งเป็นกรดอินทรีย์ที่สกัดได้จากใบและรากของผักเชียงดา ซึ่งการจัดเรียงตัวของอะตอมในโมเลกุลของ Gymnemic acid จะคล้ายกับโมเลกุลของน้ำตาลกลูโคส มีรายงานว่า ผักเชียงดาจะไปฟื้นฟูเซลล์ของตับอ่อน ซึ่งเป็นอวัยวะที่สร้างอินซูลิน ทำให้ผักเชียงดาสามารถช่วยควบคุมน้ำตาลได้ในคนที่เป็นเบาหวาน ผักเชียงดาจึงมีแนวโน้มที่จะถูกนำมาใช้เพื่อเป็นทางเลือกในการควบคุมน้ำตาลขั้นต้น อีกทั้งผักเชียงดาวเป็นผักที่มีการบริโภคเป็นอาหารกันมาช้านานโดยไม่ปรากฏความเป็นพิษต่อตับ ผักเชียงดาไม่เพียงแต่มีสรรพคุณในการควบคุมน้ำตาลเท่านั้น แต่ยังเป็นผักที่มีปริมาณ แคลเซียมและเบต้าแคโรทีนสูง ซึ่งเบต้าแคโรทีนเป็นสารตั้งต้นของการสังเคราะห์วิตามินเอ มีประโยชน์ในการเป็นสารต้านอนุมูลอิสระ ป้องกันการเกิดเซลล์มะเร็ง ป้องกันโรคเส้นเลือดหัวใจอุดตัน และป้องกันการเกิดโรคต้อกระจกในผู้สูงอายุ ผักเชียงดาเป็นผักที่มีศักยภาพในการผลิต และผลผลิตสามารถใช้ประโยชน์ได้ทุกส่วน และจากสรรพคุณดังกล่าว ผักเชียงดาจึงได้รับการส่งเสริมเป็นพืชอนุรักษ์ โดยมีการเพาะปลูกและแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ เช่น ชาผักเชียงดา โดยแผนกชาสมุนไพรของศูนย์อนุรักษ์พันธุกรรมพืช อพ.สธ.คลองไผ่ จังหวัดนครราชสีมา นอกจากนั้นเมื่อวันที่ 25-26 มิถุนายน 2561 กรมวิทยาศาสตร์บริการได้ลงพื้นที่และเข้าเยี่ยมชม สถาบันวิจัยเทคโนโลยีการเกษตร มหาวิทยาลัยราชมงคลล้านนาลำปาง จังหวัดลำปาง ซึ่งเป็นหน่วยงานเครือข่าย อพ.สธ. ที่ร่วมสนองพระราชดำริในด้านการวิจัยและพัฒนาสายพันธุ์พืชอนุรักษ์ในภาคเหนือ เพื่อปรึกษาหารือความร่วมมือในการวิจัยพัฒนาผักเชียงดาและพืชอนุรักษ์ เพื่อใช้เป็นข้อมูลในการกำหนดแนวทางการดำเนินการและแผนปฏิบัติงานโครงการ อพ.สธ. ปีงบประมาณ 2562 สำหรับในจังหวัดแพร่นั้น เกษตรกรในพื้นที่ตำบลบ้านถิ่น อำเภอเมือง จังหวัดแพร่ มีการเพาะปลูกผักเชียงดาเป็นจำนวนมาก เพื่อใช้การบริโภคและเพื่อการจำหน่าย และมีกลุ่มเกษตรกร คือ เครือข่ายวิสาหกิจชุมชนธรรมชาติบำบัด อำเภอเมือง จังหวัดแพร่ ได้ทำการเพาะปลูกผักเชียงดา และจัดส่งศูนย์เกษตรอินทรีย์ มหาวิทยาลัยแม่โจ้-แพร่ เฉลิมพระเกียรติ เพื่อการแปรรูปเบื้องต้น คือ การทำแห้ง เพื่อผลิตชาชงดื่ม คณะทำงานจึงเล็งเห็นว่าเพื่อให้เกิดการผลิตอย่างครบวงจร ควรส่งเสริมให้เกษตรกรมีความรู้เพิ่มเติมในด้านการแปรรูปเพื่อเพิ่มมูลค่าผลิตภัณฑ์ และจะส่งผลให้เกิดความยั่งยืนของระบบเกษตร ซึ่งส่งผลให้เกิดความยั่งยืนและพึ่งพาตนเองได้ของชุมชน โดยการฝึกอบรมเชิงปฎิบัติการให้ความรู้และทักษะในการแปรรูปและการควบคุมคุณภาพการผลิตอย่างครบวงจรตั้งแต่การผลิตขั้นต้น (วัตถุดิบในการผลิตอาหาร) จนกระทั่งได้ผลิตภัณฑ์สุดท้าย เพื่อให้ผลิตภัณฑ์ที่ได้มีความหลากหลาย ตอบสนองความต้องการของผู้บริโภค เช่น การบรรจุแคปซูล การผลิตกัมมี่ เยลลี่ เบเกอรี่ เป็นต้น โดยเฉพาะเทคนิคการรักษาสีเขียวของผักในระหว่างการแปรรูปที่มักเกิดการเปลี่ยนแปลงจากสีเขียวเป็นเขียวคล้ำ และสีน้ำตาลจากการสูญเสียคลอโรฟิลล์ และการเพิ่มช่องทางการจัดจำหน่าย โดยเน้นการฝึกทักษะการจัดจำหน่ายออนไลน์ ซึ่งเป็นช่องทางที่กำลังเป็นที่นิยมในปัจจุบัน