รายละเอียดโครงการ

จากสถานการณ์การพัฒนาเครือข่ายการท่องเที่ยวโดยชุมชนจังหวัดชุมพร โดยดำเนินการผ่านการจัดประชุมเชิงปฏิบัติแบบสัญจรการอันประกอบด้วยคณะกรรมการและสมาชิกครอบคลุม 8 อำเภอของจังหวัดชุมพร ซึ่งคณาจารย์ภายในมหาวิทยาลัยแม่โจ้-ชุมพรเข้าไปมีส่วนร่วมดำเนินงานให้มีความสอดคล้องกับแผนยุทธศาสตร์การท่องเที่ยวโดยชุมชนจังหวัดชุมพร ปี พ.ศ. 2560-2564 ดังนี้ 1) ยุทธศาสตร์การพัฒนาองค์กรเครือข่ายการท่องเที่ยวโดยชุมชนจังหวัดชุมพร 2) ยุทธศาสตร์การพัฒนาโครงข่ายการท่องเที่ยวโดยชุมชนจังหวัดชุมพร 3) ยุทธศาสตร์ การตลาดและประชาสัมพันธ์ 4) ยุทธศาสตร์การพัฒนาเครือข่ายระดับภาคใต้ และประเทศ ทั้งนี้กระบวนการขับเคลื่อนเครือข่ายการท่องเที่ยวโดยชุมชนจังหวัดชุมพร ดำเนินการตามปณิธาน เพื่อใช้การท่องเที่ยวโดยชุมชนเป็นเครื่องมือในการพัฒนาชุมชนสู่ความยั่งยืน ภายใต้กรอบ เพื่อการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ-สิ่งแวดล้อม สังคม-วัฒนธรรม พัฒนาคน-ชุมชน กระตุ้นเศรษฐกิจฐานรากเพื่อการสร้างอาชีพและรายได้ และการกระตุ้นให้เกิดเศรษฐกิจหมุนเวียน ซึ่งการประชุมเชิงปฏิบัติการแบบสัญจรนั้น ก่อให้เกิดการจัดการความรู้ อย่างไม่เป็นทางการ ด้วยการถ่ายทอด แลกเปลี่ยนบทเรียน องค์ความรู้ สถานการณ์ด้านการท่องเที่ยวและด้านอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง จากประสบการณ์ในการดำเนินงานของชุมชนพี่ สู่ชุมชนน้อง และจากระดับพื้นที่สู่เครือข่ายระดับจังหวัดจนถึงระดับภาค รวมถึงการได้ร่วมกันดูแลชุมชนท่องเที่ยวที่ก่อเกิดในรูปแบบที่แตกต่างกัน เช่น การก่อเกิดการรวมกลุ่มด้วยตนเอง การก่อเกิดโดยหน่วยงาน หรือการก่อเกิดจากงานวิจัย เพื่อให้มีการดูแลกันและกันภายในเครือข่ายฯ ตามแนวคิด “พี่ดูแลน้อง เพื่อนดูแลกัน และไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง” นอกจากนี้ยังส่งผลให้เกิดการเชื่อมโยงด้านการตลาดและประชาสัมพันธ์ผ่านรูปแบบการบอกต่อและส่งต่อเพื่อให้เกิดการกระจายตัวของนักท่องเที่ยวและเกิดประโยชน์ในวงกว้าง โดยเฉพาะระหว่างชุมชนสมาชิก โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ เช่น ศูนย์เรียนรู้ตามศาสตร์พระราชาภายในพื้นที่โครงการพระราชดำริแก้มลิงหนองใหญ่ โครงการส่วนพระองค์ตำบลปากคลอง อำเภอปะทิว และเชื่อมโยงกับแหล่งท่องเที่ยวหลักภายในจังหวัดชุมพรและพื้นที่เชื่อมโยงในจังหวัดใกล้เคียง จากการเข้าไปมีส่วนร่วมการขับเคลื่อนเครือข่ายฯ ส่งผลให้กระบวนการดังกล่าวมีส่วนส่งเสริมให้เกิดการสร้างพื้นที่สำหรับการบูรณาการในการปฏิบัติการร่วมกันระหว่างภาคีเครือข่ายทุกภาคส่วนตั้งแต่ระดับพื้นที่สู่เครือข่ายระดับจังหวัดและเครือข่ายระดับภาคใต้นั้น ยังเป็นกระบวนการในการยกระดับการท่องเที่ยวโดยชุมชนสู่ระดับประเทศ ทั้งนี้จากการร่วมขับเคลื่อนเครือข่ายฯ อย่างต่อเนื่องด้วยกระบวนการประชุมเชิงปฏิบัติการ ในวันที่ 22 ตุลาคม 2563 ณ อาคารแม่โจ้สามัคคี มหาวิทยาลัยแม่โจ้-ชุมพร , วันที่ 15 กันยายน พ.ศ. 2564 ผ่านระบบการประชุมออนไลน์ Zoom Meeting และการเข้าร่วมประชุมเชิงปฏิบัติการในนามคณะกรรมการส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชนจังหวัดชุมพร ร่วมกับทางองค์การบริหารส่วนจังหวัดชุมพรและสมาคมการท่องเที่ยวโดยชุมชนจังหวัดชุมพร วันที่ 5 กรกฎาคม พ.ศ. 2564 ณ ห้องประชุมองค์การบริหารส่วนจังหวัดชุมพร ซึ่งสามารถสรุปประเด็นร่วมและนำไปสู่การพัฒนากรอบแผนยุทธศาสตร์เครือข่ายฯ ปีพ.ศ. 2565-2569 ดังนี้ ประเด็นย่อยที่ 1 การปรับตัวสู่การเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศภายในแหล่งท่องเที่ยวโดยชุมชนจังหวัดชุมพร ประเด็นย่อย 2 ยกระดับการท่องเที่ยวโดยชุมชนจังหวัดชุมพรสู่ความเป็นเมืองสุขภาวะ ประเด็นย่อยที่ 3 เชื่อมโยงเส้นทางการท่องเที่ยวโดยชุมชนกับแหล่งท่องเที่ยวหลักภายในจังหวัดชุมพร ประเด็นย่อยที่ 4 ยกระดับมาตรฐานการท่องเที่ยวโดยชุมชนสู่ความเป็นสากลด้วยเทคโนโลยีสารสนเทศ ประเด็นย่อยที่ 5 บริหารจัดการเครือข่ายการท่องเที่ยวโดยชุมชนจังหวัดชุมพรอย่างยั่งยืน ประเด็นย่อยที่ 6 การเคลื่อนย้ายสินค้าและผลิตภัณฑ์ทางการท่องเที่ยวด้วยระบบโลจิสติกที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ประเด็นย่อยที่ 7 จัดทำแผนและสร้างระบบสื่อความหมายเพื่อการส่งเสริมประสบการณ์ที่มีคุณภาพของนักท่องเที่ยวภายในแหล่งท่องเที่ยวโดยชุมชนจังหวัดชุมพร ทั้งนี้หากพิจารณาจากบทเรียนการขับเคลื่อนเครือข่ายการท่องเที่ยวโดยชุมชนจังหวัดชุมพรจากอดีตถึงปัจจุบัน มีความสอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี (พ.ศ.2561-2580) ที่มุ่งเน้นการพัฒนา 6 ด้าน ประกอบด้วย 1) ด้านความมั่นคง 2) ด้านความสามารถในการเข่งขัน 3) ด้านการพัฒนาและเสริมสร้างศักยภาพมนุษย์ 4) ด้านการสร้างโอกาสและเสมอภาคทางสังคม 5) ด้านการสร้างความเติมโตของคุณภาพชีวิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม 6) ด้านการปรับสมดุลและพัฒนาระบบการบริหารจัดการภาครัฐ ทั้งยังสอดคล้องกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 13 ซึ่งมุ่งพัฒนา 4 ด้าน ประกอบด้วย 4 ด้าน 13 หมุดหมาย 1) ด้านการพัฒนาเศรษฐกิจมูลค่าสูงที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม 2) การพัฒนาการท่องเที่ยวเน้นคุณภาพและการเพิ่มมูลค่า 3) ด้านการพัฒนาสังคม 4) ด้านการดำรงวิถีชีวิตที่ยั่งยืน อันเป็นแนวทางในการพัฒนาอย่างต่อเนื่องจากแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 12 พ.ศ. 2560-2564 ที่น้อมนำหลัก “ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง”มาเป็นปรัชญานำทางในการพัฒนาประเทศ และฉบับที่ 9-11 ที่เสริมสร้างภูมิคุ้มกันของสังคมไทยให้การพัฒนาประเทศสู่ความสมดุลและยั่งยืน และสร้างความพร้อมของทุนมนุษย์ ทุนสังคม ทุนกายภาพ ทุนการเงิน ทุนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และทุนทางวัฒนธรรมให้สามารถนำมาใช้ประโยชน์อย่างบูรณาการและเกื้อกูลกัน การสร้างฐานทางปัญญาเพื่อเป็นภูมิคุ้มกันให้กับคนและสังคมไทยให้เป็นสังคมที่มีคุณภาพ ก้าวสู่สังคมและเศรษฐกิจสีเขียวที่มีแบบแผนการผลิตและบริโภคอย่างยั่งยืนและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ในมิติการท่องเที่ยว ประเทศไทยเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มีคุณภาพ มีขีดความสามารถในการแข่งขันระดับโลก สามารถสร้างรายได้และกระจายรายได้โดยคำนึงถึงความเป็นธรรม สมดุลและยั่งยืน ส่งผลต่อการพัฒนาเศรษฐกิจ การพัฒนาคุณภาพชีวิตของคนในสังคม และการจ้างงานที่เพิ่มขึ้น “ประเทศไทย 4.0” เป็นอีกนโยบายหนึ่งที่เป็นการวางรากฐานการพัฒนาประเทศเป็นการขับเคลื่อนด้วยนวัตกรรมเพื่อผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงจากการขับเคลื่อนประเทศด้วยภาคอุตสาหกรรมไปสู่การขับเคลื่อนด้วยวิทยาการ เทคโนโลยี ความคิดสร้างสรรค์ วิทยาศาสตร์ การวิจัยและพัฒนา ซึ่งจำเป็นที่จะต้องมีการปรับเปลี่ยนกระบวนการเรียนรู้แนวคิด ของประชาชนเพื่อพัฒนาให้ประชาชนเป็นคนที่มีแรงบันดาลใจ มีความมุ่งมั่น ให้มีชีวิตอยู่อย่างมีพลังและมีความหมาย มีความคิดสร้างสรรค์ มีความสามารถในการรังสรรค์นวัตกรรม มีจิตสาธารณะ ยึดประโยชน์ส่วนรวมเป็นที่ตั้ง เป็นคนที่มุ่งการทำงานให้เกิดผลสัมฤทธิ์ ทั้งนี้ในส่วนของการท่องเที่ยวมุ่งเน้น 1) ด้านการบริหารจัดการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน 2) สร้างปัจจัยแวดล้อมและพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานที่เอื้อต่อการท่องเที่ยว 3) การตลาดสมัยใหม่เพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงอนาคต 4) การสร้างวิสาหกิจและสตาร์ทอัพด้านท่องเที่ยวบนพื้นฐานของนวัตกรรม และ 5) การสร้างเครือข่ายความร่วมมือที่มีประสิทธิภาพกับหน่วยงานภาครัฐ และเอกชนทั้งในและต่างประเทศในทุกส่วนของห่วงโซ่คุณค่าด้านการท่องเที่ยว ซึ่งกระบวนการดังกล่าวนำไปสู่การสร้างคุณค่าใหม่ด้านการท่องเที่ยว โดยมีกลไกการขับเคลื่อนสำคัญที่จะสร้างโอกาสสู่การเป็นประเทศไทย 4.0 คือ BCG Model ซึ่งเป็นการพัฒนาเศรษฐกิจแบบองค์รวม 3 มิติไปพร้อมกัน ได้แก่ เศรษฐกิจชีวภาพ( Bioeconomy) ระบบเศรษฐกิจชีวภาพ มุ่งเน้นการใช้ทรัพยากรชีวภาพเพื่อสร้างมูลค่าเพิ่ม โดยเน้นการพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์มูลค่าสูง เชื่อมโยงกับ เศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) คำนึงถึงการนำวัสดุต่าง ๆ กลับมาใช้ประโยชน์ให้มากที่สุด และทั้ง 2 เศรษฐกิจนี้ อยู่ภายใต้เศรษฐกิจสีเขียว (Green Economy) ซึ่งเป็นการพัฒนาเศรษฐกิจที่ไม่ได้มุ่งเน้นเพียงการพัฒนาเศรษฐกิจเท่านั้น แต่ต้องพัฒนาควบคู่ไปกับการพัฒนาสังคมและการรักษาสิ่งแวดล้อมได้อย่างสมดุลให้เกิดความมั่นคงและยั่งยืนไปพร้อมกัน โดยเปลี่ยนข้อได้เปรียบที่ไทยมีจากความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม ให้เป็นความสามารถในการแข่งขันด้วยนวัตกรรม เพื่อให้เกิดเศรษฐกิจ BCG ที่เติบโต แข่งขันได้ในระดับโลก เกิดการกระจายรายได้ลงสู่ชุมชน ลดความเหลื่อมล้ำ ชุมชนเข้มแข็ง มีความเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและการพัฒนาที่ยั่งยืน โดยเป้าหมายเชิงยุทธศาสตร์ของประเทศเพื่อใช้ในการขับเคลื่อน BCG Model ดังนี้ 1) มูลค่าเพิ่มทางเศรษฐกิจของอุตสาหกรรมเป้าหมาย BCG 2) ลดความเหลื่อมล้ำด้วยการเพิ่มรายได้เกษตรกรและชุมชน 3) ยกระดับผู้ประกอบการอุตสาหกรรมอาหารของไทยขึ้นเป็นผู้ผลิตอาหารเพื่อสุขภาพและส่วนประกอบอาหารมูลค่าสูง Top 5 ของโลก 4) อุตสาหกรรมชีวภาพ การผลิตยา เครื่องมือแพทย์ วัสดุชีวภาพ มีความเข้มแข็ง มีศักยภาพส่งออก เป็นแหล่งจ้างงานทักษะสูงและรายได้สูง 5) ระบบบริหารจัดการท่องเที่ยว นำไปสู่ Top 3 ของเอเชียแปซิฟิก (จัดโดย Travel & Tourism Competitiveness Index, World Economic Forum) 6) ลดการใช้ทรัพยากรลงจากปัจจุบัน ทั้งนี้กรอบแนวคิดและทิศทางการพัฒนาประเทศมีความสอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน Sustainable Development Goals – SDGs ที่ประชาคมโลกตกลงร่วมกันที่จะใช้เป็นกรอบในการดำเนินงานด้านการพัฒนา โดยมีเป้าหมาย 17 ข้อ ดังนั้นกลไกการขับเคลื่อนเครือข่ายจึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะเป็นช่องทางที่สำคัญในการส่งต่อเจตนารมณ์/ปณิธานของหลักการท่องเที่ยวโดยชุมชนจากระดับพื้นที่สู่ระดับนโยบายทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้องด้วยการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนแบบองคาพยพ (เบญจภาคีขับเคลื่อนการท่องเที่ยวโดยชุมชน) ประกอบด้วย สถาบันการศึกษา ภาครัฐ เอกชน NGOs และสื่อมวลชน โดยมีภาคประชาชนเป็นศูนย์กลาง ส่วนภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้องซึ่งร่วมอยู่ในกลไกการขับเคลื่อนดังกลาวนั้น จะมีส่วนร่วมในการสนับสนุนทรัพยากร เช่น บุคลากร งบประมาณ วัสดุ อุปกรณ์ เป็นต้น โดยเฉพาะทรัพยากรบุคคลซึ่งเป็นตัวแทนจากหน่วยงานที่มีบทบาท หน้าที่ และอำนาจในการตัดสินใจ ทั้งนี้จะได้รับโจทย์การพัฒนาทุกมิติ เช่น การพัฒนาแหล่งท่องเที่ยว โครงข่ายการท่องเที่ยว การพัฒนาองค์กรชุมชนและเครือข่าย การพัฒนาทรัพยากรบุคคล การตลาดและประชาสัมพันธ์ เป็นต้น ซึ่งสอดคล้องกับความต้องการและความคาดหวังของภาคประชาชนทุกระดับ และสอดคล้องตามพันธกิจของหน่วยงานนั้นๆ เพื่อร่วมกันขับเคลื่อนการท่องเที่ยวโดยชุมชนให้เกิดความยั่งยืนตั้งแต่ระดับพื้นที่จนถึงระดับประเทศ ทั้งยังเป็นส่วนหนึ่งในการขับเคลื่อนประเทศสู่การพัฒนาอย่างยั่งยืน มุ่งให้เกิดผลลัพธ์ที่เป็นเป้าหมายสำคัญในการพัฒนาและบริหารจัดการ 3 ประการ คือ คุณภาพทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม คุณภาพประสบการณ์ของนักท่องเที่ยว และคุณภาพชีวิตของประชาชนท้องถิ่น โดยเฉพาะการท่องเที่ยวโดยชุมชน ซึ่งเป็นช่องทางหนึ่งที่จะนำพาผู้คนต่างวัฒนธรรมร่วมเรียนรู้ แลกเปลี่ยนสร้างความเข้าใจที่แท้จริง และสร้างพันธมิตรในการพัฒนาสังคม เพื่อสร้างโอกาสด้านการพัฒนาการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน ซึ่งนโยบายภาครัฐมุ่งส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชนทั้งในระดับพื้นที่ จังหวัด ภาคและประเทศ เพื่อการขับเคลื่อนประเทศให้เกิดความมั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืน ภายใต้นโยบายท่องเที่ยววิถีไทย ซึ่งรัฐบาลมุ่งส่งเสริมการท่องเที่ยววิถีไทยให้เป็นแกนหลัก โดยพัฒนาให้เกิดความชัดเจนในเรื่องราวและคุณค่าเชิงลึกของความเป็นไทยในแต่ละประเภท เช่น อาหาร ศิลปะวัฒนธรรม การแต่งกาย วิถีชีวิต เพื่อเป็นจุดดึงดูดใจในการท่องเที่ยวและให้ความรู้แก่คนไทยให้เกิดความรัก ความภาคภูมิใจในชาติ