รายละเอียดโครงการ

แตงไทย หรือเรียกเป็นชื่อเป็นภาษาอังกฤษว่า Oriental pickling melon มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Cucumis melo var. conomon อยู่ในตระกูล Cucurbitaceae ซึ่งจัดอยู่ในกลุ่มเดียวกันกับแตงกวา บวบ ฟักทอง มะระ แตงโมและแคนตาลูป โดยสามารถรับประทานได้ทั้งลักษณะเป็นผลอ่อน โดยนำมาเป็นผักรับประทานกับน้ำพริก หรือแกงเผ็ดได้ และยังสามารถนำรับทานเป็นของหวานได้ เช่นลอดช่องแตงไทย ขนมแตงไทยเป็นต้น ในปี 2559 พบรายงานทางเศรษฐกิจของแตงไทยมีมูลค่าถึง 26,045,160 ล้านบาท มีผลผลิตเป็นจำนวน 3,418,110 กิโลกรัม จากพื้นที่ปลูกจำนวน 20 จังหวัด (พวงทิพย์ บุญช่วย, 2560) สำหรับแตงไทยพันธุ์พื้นเมืองของไทยจะมีลักษณะต้านทานต่อโรคและแมลงค่อนข้างสูงกว่าพืชในกลุ่มเดียวกัน โดยเฉพาะโรคทางดินได้แก่โรคเหี่ยว (Fusarium wilt) เป็นโรคที่เกิดจากเชื้อ Fusarium oxysporum f. sp. melonis ที่อยู่ในดิน โดยพบว่ามีรายงานการถูกนำไปใช้ในการปรับปรุงพันธุ์แตงเมลอน (Akashi et al., 2002) ซึ่งสอดคล้องกับรายงานของ Thomas et al., (1962) ว่าแตงกลุ่ม Cucumis melo var. conomon เป็นกลุ่มแตงที่มีระดับความต้านทานต่อโรคอยู่ในระดับสูง แต่ข้อเสียคือมีความหวานค่อนข้างต่ำเมื่อเปรียบเทียบกับแตงโมและแคนตาลูป (Tanaka et al., 2007) สำหรับในประเทศไทยนั้นแตงไทยเป็นพืชผักพื้นเมืองที่มีปลูกกระจัดกระจายอยู่เกือบทั่วประเทศไทยมาเป็นเวลานาน ซึ่งพันธุ์ที่ปลูกอยู่ในพื้นที่ของประเทศไทยเมื่อหลายปีที่ผ่านมาในรุ่นปู่ย่าตายายนั้นผลจะมีลักษณะยาวหรือยาวรี มีความหลากหลายของลักษณะสีผล ลวดลายบนผล ขนาดผล ลักษณะเนื้อและสีเนื้อเป็นอย่างมาก แต่ในปัจจุบันพบว่าได้ปรากฏลักษณะรูปร่างเปลี่ยนไปจากเดิม โดยมีทั้งลักษณะกลม ยาว มีลวดลายสวยงามเป็นระเบียบ ซึ่งคาดว่าน่าจะเกิดจากการถูกคัดเลือกลักษณะต่างๆด้วยความตั้งใจโดยคัดลักษณะที่ไม่สวยงามทิ้งไป หรือทำการปรับปรุงสายพันธุ์ขึ้นมาใหม่เพื่อให้มีลักษณะตามความต้องการของตลาดผู้บริโภค ซึ่งปัจจุบันพบว่าแตงไทยที่มีลักษณะผลยาวและมีสีผลเป็นสีเดียวหรือสองสีเริ่มหายไป ส่วนมากที่พบจะมีลักษณะผลสีเหลืองมีลายแถบยาวสีขาวตามลักษณะของผลและปรากฏแตงไทยที่มีลักษณะผลกลมเหมือนแคนตาลูปเพิ่มมากขึ้น โดยเฉพาะในเขตภาคเหนือ ซึ่งคาดว่าน่าจะเกิดจากการผสมข้ามระหว่างแตงไทยและแคนตาลูป ประกอบกับเยาวชนคนรุ่นใหม่ส่วนใหญ่ไม่นิยมรับประทานแตงไทยเหมือนคนสมัยก่อน แต่หันมานิยมบริโภคแคนตาลูปเพิ่มมากขึ้น ซึ่งหากปล่อยไว้เป็นเช่นนี้ต่อไปคาดว่าสายพันธุ์แตงไทยที่เป็นสายพันธุ์ดั้งเดิมของคนไทยอาจสูญหายไปในที่สุด ดังนั้นหากไม่มีการรวบรวมรักษาพันธุกรรมของแตงไทยพันธุ์ดั้งเดิมเอาไว้ ในอนาคตแตงไทยพันธุ์พื้นเมืองสายพันธุ์ดั้งเดิมนั้นอาจมีโอกาสสูญหายไปจากประเทศไทยได้ค่อนข้างสูง เพราะตลาดแตงไทยในปัจจุบันพบว่าส่วนมากเป็นแตงไทยที่ผ่านการปรับปรุงพันธุ์และคัดพันธุ์ขึ้นมาใหม่ ดังนั้นจึงควรมีการศึกษาลักษณะทางพันธุกรรมและลักษณะทางกายภาพของแตงไทยพันธุ์พื้นเมืองไว้เพื่อเป็นฐานข้อมูลทางพันธุกรรมและจะทำให้ทราบว่าปัจจุบันลักษณะแตงไทยพันธุ์ดังเดิมยังคงมีอยู่หรือได้ถูกทำการปรับปรุงพันธุ์จนเป็นพันธุ์การค้าหมดแล้ว ซึ่งหากเกิดเหตุการณ์ดังกล่าวก็จะทำให้ประเทศไทยต้องสูญเสียทรัพยากรทางชีวภาพไปอย่างน่าเสียดาย แต่ถ้ามีการรวบรวมพันธุ์และศึกษาลักษณะทั้งทางกายภาพและทางพันธุกรรมไว้ก็จะเป็นแนวทางในการช่วยอนุรักษ์พันธุกรรมพืชพื้นถิ่นอยู่คู่ผืนแผนดินไทยให้เยาวชนคนรุ่นหลังได้ไว้ใช้ศึกษาและเรียนรู้ต่อไป