รายละเอียดโครงการ

กล้วยไม้นอกจากจะมีดอกและต้นที่มีความงามเฉพาะตัวเพื่อใช้เป็นไม้ดอกไม้ประดับที่ทรงคุณค่าแล้ว ปัจจุบันมีงานวิจัยเพื่อพัฒนาและเพิ่มมูลค่ากล้วยไม้ในเชิงเศรษฐกิจ (Bioeconomy) ออกมาอย่างต่อเนื่องโดยเฉพาะสรรพคุณในด้านสมุนไพร เนื่องจากกล้วยไม้มีความหลากหลายของจำนวนชนิดมาก และแต่ละชนิดมีสารพฤกษเคมีหรือสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพที่ที่หลากหลายและเป็นประโยชน์มากเช่นกัน กล้วยไม้ชนิดนกคุ้มไฟ (Anoectochilus burmanicus) เป็นกล้วยไม้ดินในกลุ่มกล้วยไม้อัญมณี (Jewel orchids) มีสภานภาพเป็นกล้วยไม้ดินหายาก ในประเทศไทยพืชสกุลนี้พบรายงานทั้งหมดเพียง 6 ชนิดเท่านั้น ปัจจุบันจำนวนประชากรชนิดนกคุ้มไฟในธรรมชาติลดจำนวนลงอย่างรวดเร็วเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิและฤดูกาล สภาวะแห้งแล้ง สภาพป่าที่ถูกรบกวนและปริมาณการเก็บออกจากป่าโดยมนุษย์ที่เพิ่มขึ้นทุกปี จากงานวิจัยเกี่ยวกับกล้วยไม้สกุลนี้ในต่างประเทศ โดยเฉพาะ A. roxburghii และ A. formosanus พบว่ามีสาร Flavonoids ที่มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ มีสรรพคุณรักษาโรคทางระบบไหลเวียนโลหิต โรคตับและโรคไต (Du et. al., 2008; Zhang et. al., 2010) และทำเป็นผลิตภัณฑ์อาหารเสริมสุขภาพ (Functional food) กันอย่างแพร่หลาย (Takatsuki et al., 1992) นอกจากนี้ยังมีการศึกษาพบสาร kinsenoside จาก A. formosanus และนกคุ้มไฟ มีฤทธิ์ในการต้านการแปลงสภาพไขมัน การสะสมไขมัน และการดื้อต่ออินซูลิน (Du et al, 2007 และ พรสิริ พิจกา และคณะ, 2559) จากศักยภาพและปัญหาที่เกิดขึ้นทำให้คณะผู้วิจัยได้ออกแบบดำเนินการวิจัยอย่างต่อเนื่องโดยเน้นที่ระยะต้นน้ำก่อนเพื่อแก้ปัญหาเรื่องการเพิ่มจำนวนและผลผลิตของกล้วยไม้ชนิดนกคุ้มไฟ คืองานวิจัยการมีส่วนร่วมของชุมชนในการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์กล้วยไม้สมุนไพรนกคุ้มไฟ จากงานวิจัยนี้คณะผู้วิจัยได้องค์ความรู้ดังนี้ 1) การขยายพันธุ์โดยการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อในสูตรอาหารแข็งโดยชุมชน และ 2) วัสดุปลูกและสภาวะที่เหมาะสมในการเจริญเติบโตของกล้วยไม้ดินนกคุ้มไฟในโรงเรือนอย่างง่าย จากนั้นได้ทำการวิจัยเรื่อง การศึกษาปัจจัยสภาพแวดล้อมและแสง LED ที่มีผลต่อการเจริญเติบโตและสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพของกล้วยไม้ดินนกคุ้มไฟ ผลการวิจัยที่ได้พบว่า 1) กล้วยไม้ชนิดนกคุ้มไฟมีการเจริญเติบโตได้ในสภาพแวดล้อมที่จำเพาะมาก กล่าวคือ ต้องเป็นป่าดิบเขาที่ไม่ถูกรบกวน มีความสูง 1000 เมตร ขึ้นไป แสงส่องถึงได้เล็กน้อย ดินมีความเป็นกรด-ด่างปานกลาง ปริมาณอินทรียวัตถุในดินสูงมาก มีธาตุอาหารในดินอยู่ในระดับปานกลางไปถึงสูง และมีน้ำไหลผ่านตลอดปี และ 2) พบว่าแสง LED มีผลต่อการเจริญเติบโตทางสัณฐานวิทยาและปริมาณสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพของกล้วยไม้ชนิดนกคุ้มไฟในอาหารแข็งสภาพปลอดเชื้ออย่างมีนัยสำคัญ จากองค์ความรู้ที่ได้จาการวิจัยทั้ง 2 เรื่องดังกล่าว คณะผู้วิจัยจึงออกแบบงานวิจัยเพื่อต่อยอดองค์ความรู้และเทคโนโลยีที่มีอยู่เพื่อเพิ่มผลผลิตและเพิ่มปริมาณสารออกฤทธิ์ในระบบโรงเรือน โดยมีการออกแบบสภาวะช่วงแสง LED วัสดุปลูก รวมถึงระบบโรงเรือนที่เหมาะสมเพื่อส่งเสริมให้เกษตรกร วิสาหกิจชุมชน และผู้ประกอบการปลูกกล้วยไม้ชนิดนกคุ้มไฟสามารถเพิ่มผลผลิตทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพของวัตถุดิบในอุตสาหกรรมสารสกัดและผลิตภัณฑ์เพื่อเสริมสุขภาพจากกล้วยไม้ชนิดนกคุ้มไฟต่อไป