รายละเอียดโครงการ

แผนพัฒนาประเทศปี พ.ศ.2560-2564 รัฐได้ให้ความสำคัญกับการพัฒนาการเกษตรสู่ความเป็นเลิศด้านอาหาร ที่ครอบคลุมประเด็นปริมาณการผลิตสินค้าเกษตรและอาหารเพียงพอและความหลากหลายต่อความต้องการในการบริโภค มีคุณภาพมาตรฐานเทียบเท่าระดับสากลและมีความปลอดภัยอย่างต่อเนื่อง พื้นที่เกษตรอินทรีย์ที่ได้รับการรับรองมาตรฐานเพิ่มขึ้นเป็น 500,000 ไร่ในปี 2564 โดยการเร่งพัฒนาและขับเคลื่อนการผลิตเกษตรอินทรีย์อย่างจริงจัง เกษตรกรสามารถพึ่งพาตนเองทางด้านอาหาร มีหลักประกันมั่นคงด้านอาชีพและมีคุณภาพชีวิตที่ดี รวมทั้งเกษตรรุ่นใหม่เข้าสู่ภาคเกษตรอย่างต่อเนื่อง โดยให้ความสำคัญกับการอนุรักษ์ฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมเพื่อสนับสนุนฐานการผลิตการเกษตรที่เข็มแข็งและยั่งยืน ซึ่งจังหวัดเชียงใหม่ และประเทศไทย เป็นเมืองท่องเที่ยวและเป็นประเทศที่สามารถผลิตอาหารเป็นครัวของโลกได้ มีผู้ต้องการบริโภคสัตว์น้ำจากการเพาะเลี้ยงเพิ่มขึ้นเป็นจำนวนมาก เนื่องจากเป็นอาหารสุขภาพตลอดจนสัตว์น้ำจากธรรมชาติลดลง การเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำเป็นอาชีพนับวันมีความสำคัญมากขึ้น ปัจจุบันผู้บริโภคหันมาสนใจอาหารสัตว์น้ำที่ปลอดภัยและสัตว์น้ำอินทรีย์มากขึ้น หลักการใช้วัตถุดิบสำหรับการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำอินทรีย์ คือ ต้องมีองค์ประกอบที่เป็นวัตถุดิบธรรมชาติหรือเกษตรอินทรีย์ไม่ต่ำกว่า ร้อยละ 60 รวมทั้งต้องเป็นวัตถุดิบที่ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยที่สุด การเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำอินทรีย์ เป็นกระบวนการผลิตสัตว์น้ำเพื่อให้ได้ผลิตผลหรือผลิตภัณฑ์ ตามหลักการ และมาตรฐานเกษตรอินทรีย์ (มาตรฐาน มกท, 2555 (IFOAM); มาตรฐาน กรมประมง, 2550) จังหวัดเชียงใหม่มีเกษตรกรผู้เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำที่ขึ้นทะเบียนจำนวน 12,468 ราย มีพื้นที่เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำประมาณ 9,355 ไร่และมีพื้นที่ทำการประมงน้ำจืด ประมาณ 1,394,515 ไร่ ผลผลิตสัตว์น้ำของจังหวัดเชียงใหม่ ประมาณ 18 ตัน/วัน (จากการเพาะเลี้ยง 11 ตัน จับจากแหล่งน้ำธรรมชาติ 7 ตัน) ปริมาณความต้องการบริโภคสัตว์น้ำในจังหวัดเชียงใหม่ ประมาณ 40 ตัน/วัน ส่วนที่เหลือนำเข้าจากต่างจังหวัด(ประมาณ 50 เปอร์เซ็นต์) ได้แก่ เชียงราย ลำปาง นครสวรรค์ สุพรรณบุรี พิษณุโลก อุตรดิตถ์เป็นต้น สัตว์น้ำจืดที่นิยมบริโภคได้แก่ ปลานิล ปลาทับทิม ปลาดุก กุ้งกามกราม ปลาช่อน ปลาสวาย ปลาหมอไทย กบและปลาสลิด ชนิดสัตว์น้ำที่เกษตรกรนิยมเลี้ยงมากที่สุด ได้แก่ นิล ทับทิม ดุก กุ้งก้ามกราม ปลาหมอไทย ตะเพียน สลิด กดหลวง สวาย กบฯลฯ จะเห็นได้ว่า กุ้งกามกราม ปลานิล หมอไทย ปลาดุก ตะเพียน สลิด กบ มีผู้บริโภคต้องการ (ประมงจังหวัดเชียงใหม่, 2550) ปัจจุบัน พื้นที่เลี้ยงเลี้ยงกุ้งก้ามกรามในภาคเหนือ เช่น จังหวัดเชียงใหม่ 100 ไร่ จังหวัดเชียงราย เขตอำเภอเทิง ประมาณ 2,000 ไร่ ราคาขายเฉลี่ย 350 บาทต่อกิโลกรัม และจังหวัดกำแพงเพชร อำเภอพรานกระต่าย มีพื้นที่ 200 ไร่ มีผลผลิตกุ้งก้ามกรามรวมวันละ 6,000 กิโลกรัม (https://www.technologychaoban.com) แต่การผลิตยังไม่เพียงพอต่อความต้องการ การจัดระบบการผลิตให้สอดคล้องกับศักยภาพพื้นที่ และความต้องการของตลาดตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ การส่งเสริมการรวมกลุ่มการผลิตทางการเกษตร การสร้างโอกาสในการเข้าถึงนวัตกรรมและเทคโนโลยีทันสมัย และการเพิ่มมูลค่าผลผลิตภาคเกษตร (สานักงานคณะกรรมการการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ, 2558) ในส่วนภูมิภาคมหาวิทยาลัยแม่โจ้เป็นมหาวิทยาลัยที่มีความเชี่ยวชาญด้านการเกษตรในพื้นที่ภาคเหนือตอนบนได้กำหนดยุทธศาสตร์การพัฒนามหาวิทยาลัยสู่การเป็นมหาวิทยาลัยเกษตรอินทรีย์ มหาวิทยาลัยสีเขียว และมหาวิทยาลัยเชิงนิเวศน์ในแผนพัฒนามหาวิทยาลัยระยะ 15 ปี (แม่โจ้ 100 ปี) มีนโนบายที่ผลักดันให้มีงานวิจัยเพื่อสร้างองค์ความรู้ เทคโนโลยี และนวัตกรรมด้านเกษตรปลอดภัยและเกษตรอินทรีย์ รวมถึงมีบุคคลากรที่เชี่ยวชาญด้านการเกษตรตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ ในด้านการใช้ประโยชน์องค์ความรู้จากงานวิจัยเพื่อชุมชนจำเป็นต้องคำนึงถึงองค์ความรู้เชิงประจักษ์ และชุมชนที่จะรับองค์ความรู้มีความพร้อมในการรับการเปลี่ยนแปลง รวมถึงสภาพปัญหาและความต้องการของชุมชน จากการทำงานร่วมกับชุมชนของมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ได้พื้นที่นำร่อง ดำเนินการร่วมกับชุมชนในการใช้ประโยชน์องค์ความรู้จากงานวิจัยด้านการประมง ของมหาวิทยาลัยเพื่อพัฒนาชุมชน อำเภอสารภี จังหวัดเชียงใหม่ ในช่วงปี 2559 ได้มีการส่งเสริมองค์ความรู้ด้านการประมงที่เกษตรกรต้องการดังนี้ 1. มีฐานเรียนรู้ด้านการประมงเพื่อผลิตลูกปลา (นิล หมอไทย) 2. นำองค์ความรู้ส่งเสริมกระบวนการเพาะเลี้ยงปลานิล หมอไทยปลอดภัยและปลาสลิดอินทรีย์สู่เกษตรกร 3. ร่วมดำเนินการกับ กรมประมง เทศบาลในพื้นที่ และการศึกษานอกโรงเรียนในพื้นที่ ฯลฯ 4. สร้างนักศึกษาเพื่อเป็นวิทยากรและเกษตรกรรุ่นใหม่ในการติดตามการเพาะเลี้ยงของเกษตรกร 5. ได้ผลิตภัณฑ์ เช่น ปลานิลแดดเดียว 50 กิโลกรัม/สัปดาห์ ปลาหมอไทยจี่ 30 กิโลกรัม/สัปดาห์ แต่ผลผลิตไม่เพียงพอ จากการดำเนินการในพื้นที่อำเภอสารภี จังหวัดเชียงใหม่ ปี 2559 ได้นำองค์ความรู้ด้านการประมงและส่งเสริมเกษตรกรที่ผ่านมา มาเป็นรูปแบบในพื้นที่ อำเภอสันทราย (ตำบลป่าไผ่ และตำบลหนองจ๊อม) จังหวัดเชียงใหม่ ในปีงบประมาณ 2562-2563 และในปีงบประมาณ 2564 จะมีการดำเนินงานเริ่มจากรับทราบข้อมูลของชุมชน/เยาวชนในโรงเรียนเชื่อมชุมชนในหมู่บ้าน สภาพปัญหา และความต้องการในการแก้ไขปัญหา ผู้นำชุมชน ผู้นำเยาวชน และกลุ่มเกษตรกรมีความต้องการองค์ความรู้ เพื่อพัฒนาสัตว์น้ำที่มีในพื้นที่อยู่แล้ว และต้องการความรู้ด้านต่าง ๆ เพื่อพัฒนาชุมชนให้เข้มแข็งและยั่งยืนต่อไป ดังนี้ 1. เริ่มจากฐานเรียนรู้ด้านการประมงเพื่อผลิตสัตว์น้ำ (การอนุบาล และเลี้ยงกุ้งก้ามกราม) 2. นำองค์ความรู้ส่งเสริมกระบวนการอนุบาล และเลี้ยงกุ้งก้ามกรามปลอดภัยมุ่งสู่อินทร์สู่เกษตรกร 3. ร่วมมือดำเนินโครงการกับกรมประมง เทศบาล และหน่วยงานภาครัฐในพื้นที่ 4. สร้างนักศึกษา/นักเรียน เป็นวิทยากรและเกษตรกรรุ่นใหม่ในการติดตามการอนุบาล และเลี้ยงของเกษตรกรมากขึ้น 5. ส่งเสริมกระบวนการผลิตอาหารสัตว์น้ำจาก สาหร่ายในพื้นที่ใช้เอง 6. แปรรูปผลิตภัณฑ์กุ้งก้ามกรามเผา จำหน่ายในชุมชน และกาดแม่โจ้ 2477 ณ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ และตลาดอื่น ๆ 7. การจัดตั้งกลุ่มวิสาหกิจชุมชน/เยาวชนในอนาคตต่อไป จากข้อมูลดังกล่าวข้างต้นการดำเนินการเพื่อให้เกิดความเข้มแข็งของกลุ่มและชุมชน/เยาวชน หากมีการดำเนินงานแบบองค์รวมที่มีส่วนประกอบของการสนับสนุนจากภาครัฐ การใช้ฐานความรู้ ฐานคุณธรรม จิตสำนึกแห่งความดี ดำเนินชีวิตแบบเศรษฐกิจพอเพียง ตามปรัชญาที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงชี้แนวทางการดำเนินชีวิตให้แก่ปวงชนชาวไทยมาเป็นระยะเวลานาน ในช่วงตั้งแต่ก่อนการเกิดวิกฤตเศรษฐกิจ เพื่อมุ่งให้พสกนิกรได้ดำรงชีวิตอยู่ได้อย่างยั่งยืน มั่นคง และปลอดภัย ภายใต้ความเปลี่ยนแปลงต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นตามกระแสโลกาภิวัฒน์ พึ่งพาตนเองได้ โดยใช้การพัฒนาอาชีพของเกษตรกรเป็นประเด็นสำคัญในการสร้างการมีส่วนร่วมของชุมชนในการพัฒนาจะสามารถสร้างความเข้มแข็งและความยั่งยืนของกลุ่ม และกิจกรรมต่าง ๆ ได้