รายละเอียดโครงการ

ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงเป็นปรัชญาที่พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพล อดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พระราชทานแก่นิสิตนักศึกษาที่มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ซึ่งเน้นความสำคัญในการพัฒนาประเทศแบบสร้างพื้นฐานคือ “ความพอมี พอกิน พอใช้” ต่อมาพระองค์ได้มีพระราชดำรัสอีกครั้งเมื่อวันที่ 4 ธันวาคม พุทธศักราช 2517 ณ ศาลาดุสิตดาลัย เนื่องในวันเฉลิมพระชนมพรรษา ทรงเน้นคำว่า “พอมี พอกิน พอใช้” หมายถึง ความพอมีที่เหมาะสมในช่วงชีวิตไม่โลภหรือความต้องการที่จะมีสิ่งใดสิ่งหนึ่งจนมากเกินไปจนเป็นความเดือดร้อนแก่ตนเอง พอกินที่จะพอประมาณไม่เบียดเบียนผู้ใดหรือเบียดเบียนตนเองจนเกิดความทุกข์เข็ญ พอใช้คือการใช้อย่างพอดี มีสติในการใช้ ใช้ชีวิตเฉกเช่น นกน้อยทำรังแต่พอตัว จะนำมาซึ่งความสุขแก่ตนในอนาคต สอดคล้องกับ กมลวรรณ ศรีเจริญจิตร์ (2557) ที่ได้กล่าวว่า “เศรษฐกิจพอเพียง” เป็นหลักแนวคิดในการพัฒนาตนเองโดยตั้งอยู่บนพื้นฐานของทางสายกลางและความไม่ประมาท โดยคำนึงถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผล การสร้างภูมิคุ้มกันที่ดีในตัว ตลอดจนใช้ความรู้ความรอบคอบ และคุณธรรม ประกอบการวางแผน การตัดสินใจและการดำเนินชีวิตของตนเอง จากคำกล่าวข้างต้น พบว่าหลักแนวคิดนี้เป็นเสมือนกระแสการพัฒนาตนเอง ที่ประชาชนคนไทยทั้งประเทศให้ความสนใจและตอบรับกันอย่างกว้างขวาง อีกทั้งยังพบว่าได้มีการน้อมนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงเป็นปรัชญานำทางในการพัฒนาและบริหารประเทศ โดยมีการวางแผนเพื่อพัฒนาประเทศที่เน้นกระบวนการทำงานให้มีความสอดคล้องกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 9 (พ.ศ.2545-2549) ฉบับที่10 (พ.ศ.2550-2554) และฉบับที่ 11 (พ.ศ2555-2559) และให้ความสำคัญกับการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน ทั้งในระดับชุมชน ภูมิภาค และประเทศ ในการร่วมกันกำหนดแนวทางในการพัฒนาประเทศให้อยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข เสมอภาค เป็นธรรม และภูมิคุ้มกันสามารถป้องกันตัวเอง ครอบครัว ชุมชน และประเทศต่อผลกระทบต่าง ๆ เพื่อให้คนไทยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นและสามารถเข้าถึงทรัพยากรและได้รับผลประโยชน์จากการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคมมีความเป็นธรรมอย่างยั่งยืน การเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วตามหลักคิดของโลกศตวรรษที่21 ส่งผลต่อสังคม เศรษฐกิจ และการเมืองทั้งในด้านบวกและด้านลบอย่างมีนัยสำคัญ ประเทศไทยเป็นหนึ่งสมาชิกในประชาคมโลกที่ไม่สามารถหลีกหนีการเปลี่ยนแปลงครั้งนี้ได้ ท่ามกลางภาวะคุกคามของสังคมโลกยุคการเปลี่ยนแปลง โครงสร้างสังคมแบบเกษตรพึ่งตนเองของประเทศไทยได้ถูกปรับเปลี่ยนมาเป็นแบบเกษตรพึ่งพาอุตสาหกรรมและการส่งออก ซึ่งส่งผลกระทบต่อการเพิกเฉยภูมิปัญญาดั่งเดิม และการบริโภคทรัพยากรของชาติในรูปแบบมือใครยาวสาวได้สาวเอา นำมาซึ่งปัญหาความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงซึ่งทรัพยากร และความเหลื่อมล้ำทางด้านรายได้ และจากการตอกย้ำของเหตุการณ์ในช่วงวิกฤติเศรษฐกิจในช่วงปีพ.ศ. 2540 ได้ส่งผลกระทบเป็นวงกว้างทำให้เกิดการตื่นตัวทั้งในส่วนของภาครัฐและเอกชน ในการปรับตัวเพื่อสร้างภูมิคุ้มกันและรู้เท่าทันการเปลี่ยนแปลงที่รอการพิสูจน์ในลำดับต่อไป รัฐบาลตระหนักถึงความสำคัญของปัญหาดังกล่าวที่สามารถส่งผลกระทบในวงกว้างต่อประเทศ จึงได้จัดสร้างยุทธศาสตร์การขับเคลื่อนเศรษฐกิจพื้นฐานในการพัฒนาประเทศให้ทันต่อการเปลี่ยนแปลงโดยเน้นความสมดุลย์ของการพัฒนาระบบเศรษฐกิจของชาติ และการพัฒนาเศรษฐกิจระดับชุมชนให้เกิดความเชื่อมโยง มีความรู้เท่าทัน และมีการบริหารที่เป็นธรรม อีกทั้งยังมีการปรับเปลี่ยนมุมมองของการผลิตแบบพึ่งพาตนเองโดยเน้นให้ชุมชนเห็นถึงความสำคัญของการผลิตที่เน้นทรัพยากรพื้นฐาน และภูมิปัญญาดั่งเดิมที่มีการถ่ายทอดจากรุ่นสู่รุ่นในชุมชนเป็นหลักของการสร้างสรรค์ผลงานการผลิต ทั้งนี้เพื่อลดค่าใช้จ่ายที่สิ้นเปลืองจากการนำของนอกพื้นที่มาผลิตทำให้เกิดการลงทุนที่สิ้นเปลือง มีความเสมอภาคในการประกอบอาชีพเพื่อสร้างเศรษฐกิจที่ดีในชุมชน และสนับสนุน อัตลักษณ์ของวิถีความเป็นอยู่ของชุมชนแบบเดิมไว้เพื่อให้เกิดความยั่งยืนต่อไปในอนาคต ด้วยเหตุนี้ วิสาหกิจชุมชนจึงได้ถูกเลือกให้เป็นหนึ่งแนวทางที่สามารถนำมาใช้ในการแก้ไขปัญหา และพัฒนาเศรษฐกิจของชุมชนได้ จากการอธิบายของสุเมธ ตันติเวชกุล (2536:15) ที่ได้ให้การอธิบายเกี่ยวกับการนำหลักวิสาหกิจชุมชนมาพัฒนาชุมชนว่า ประชาชนนั่นแหละคือผู้มีความรู้ เขาทำงานมาหลายชั่วอายุคนแล้ว โดยเขาทำกันอย่างดี มีความเฉลียวฉลาด และรู้ว่าตรงไหนควรทำกสิกรรมและที่ไหนควรเก็บรักษาไว้ สอดคล้องกับ กรมส่งเสริมการเกษตร (2549) ได้อธิบายว่า วิสาหกิจชุมชนคือกิจการของชุมชนที่เกี่ยวกับการผลิตสินค้า การให้บริการอื่นๆที่ดำเนินการโดยคณะบุคคลที่มีความผูกพัน มีวิถีชีวิตร่วมกันและรวมตัวกันประกอบกิจการดังกล่าว ไม่ว่าจะเป็นนิติบุคคล หรือไม่นิติบุคคล เพื่อสร้างรายได้และเพื่อการพึ่งพาการจัดการทุนของชุมชนอย่างสร้างสรรค์เพื่อการพึ่งพาตนเอง ซึ่งทุนของชุมชนนั้นจะหมายถึงทรัพยากร ผลผลิตทางการเกษตร ความรู้ ภูมิปัญญา วัฒนธรรม และประเพณีของท้องถิ่นเป็นหลักในการผลิต วิสาหกิจชุมชนมีความสำคัญต่อการส่งเสริมคุณภาพชีวิตของการประกอบการวิสาหกิจชุมชนไม่ได้เน้นเพื่อกำไรสูงสุด แต่จะเน้นที่การลดค่าใช้จ่าย การสร้างรายได้ให้แก่สมาชิกและคนในชุมชนให้พึ่งพาตนเองได้ ให้เกิดประสิทธิภาพและยั่งยืน ยังประโยชน์ให้ชุมชนผู้เป็นเจ้าของวิสาหกิจนั้นเป็นหลัก โดยนำความรู้ ภูมิปัญญา ทุนทางสังคม ทุนทางทรัพยากรทางธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมที่มีอยู่อย่างมีดลุยภาพ ทั้งนี้การรวมตัวกันอย่างเข้มแข็งของคนในชุมชนนากจากจะสามารถป้องกันและแก้ไขปัญหาที่ยากและสลับซับซ้อน โดยเฉพาะอย่างยิ่งปัญหาความยากจนที่มีความยากจนที่มีความเป็นองค์รวมเกี่ยวพันทั้งในด้านเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองการปกครอง ซึ่งต้องอาศัยชุมชนที่เข้มแข็งเป็นเสาหลักในการร่วมมือร่วมใจดำเนินการให้หลุดพ้นจากความยากจนตลอดไปแล้วยังช่วยให้ชุมชนสามารถพัฒนาอนาคตของชุมชนได้อีกด้วย (เสรี พงศ์วิชิต และคณะ, 2544) วิสาหกิจชุมชนเป็นอีกหนึ่งระบบเศรษฐกิจทางเลือกสำหรับชุมชนที่ต้องการพัฒนาชุมชนของตนเองด้วยตนเอง เป็นกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่เน้นการมีส่วนร่วมของชุมชนที่เกื้อกูลกัน ก่อให้เกิดเป็นพลังผลักดันเพื่อการพัฒนาโดยเน้นชุมชนให้เกิดเป็นชุมชนที่เข้มแข็งและพึ่งตนเองได้ในที่สุด วิสาหกิจชุมชนเป็นการบริหารจัดการที่เน้นการสร้างกระบวนการเรียนรู้จากองค์ความรู้ที่มีอยู่ในชุมชน แล้วนำมาพัฒนาต่อยอดขีดความสามารถของผลิตภัณฑ์ในชุมชน เพื่อสร้างชุมชนให้เข้มแข็งมีอำนาจต่อรองกับระบบเศรษฐกิจที่มีการแข่งขันทางการค้าสูงได้อย่างมีประสิทธิภาพ ผ่านกระบวนการบริหารจัดการ การสร้างรายได้ การให้ความช่วยเหลือซึ่งกันและกันในชุมชน จะเป็นหนึ่งปัจจัยหลักในการผลักดันให้วิสาหกิจชุมชนเข้มแข็ง และการที่ชุมชนจะเข้มแข็งได้จะต้องอยู่บนพื้นฐานของความพอเพียงในการใช้ทรัพยากรในชุมชนอย่าชาญฉลาด โดยอยู่บนพื้นฐานของการใช้ประโยชน์จากธรรมชาติที่มีความหลากหลายให้เกิดประโยชน์ที่กว้างขวางให้ได้มากที่สุด วิสาหกิจชุมชนหมู่ 5 บ้านนาคูหา ตำบลสวนเขื่อน อำเภอเมือง จังหวัดแพร่ มีจำนวนวิสาหกิจชุมชนที่ได้รับการจัดทะเบียบก่อตั้งวิสาหกิจชุมชนรวมกันทั้งสิ้น 7 กลุ่ม ประกอบด้วย วิสาหกิจชุมชนกลุ่มข้าวเกรียบเตาบ้านนาคูหา วิสาหกิจชุมชนชมรมผู้สูงอายุบ้านนาคูหา วิสาหกิจชุมชนท่องเที่ยววิถีเกษตรบ้านนาคูหา วิสาหกิจชุมชนกลุ่มห้อมนาคูหา วิสาหกิจชุมชนกลุ่มถั่วลิสงลายเสือ วิสาหกิจชุมชนกลุ่มกาละแมเตา และวิสาหกิจชุมชนกลุ่มกาแฟออร์แกนิค 100ปีนาคูหา จากการศึกษาข้อมูลเบื้องต้นพบว่า การรวมกลุ่มกันของวิสาหกิจชุมชาบ้านนาคูหา เป็นการรวมกลุ่มวิสาหกิจชุมชนที่มีแนวคิดในการบริหารจัดการโดยนำทรัพยากรธรรมชาติที่มีรอบชุมชนมาใช้ประโยชน์อย่างคุ้มค่า และที่สำคัญมีการบริหารจัดการโดยคนในชุมชนเป็นหลัก ผลการดำเนินงานหลายปีที่ผ่านมาพบว่าเป็นที่น่าพึงพอใจคือมีการพัฒนาที่ดีขึ้นเป็นลำดับแต่ด้วยยังคงมีประเด็นที่เป็นปัญหาเช่น ความไม่เข้าใจในบทบาทของตนเองในการรวมกลุ่ม ความไม่เข้าใจในระเบียบ การวางแผนการเงินที่ไม่เป็นระบบ ไม่เข้าใจกระบวนการภายใน ไม่เข้าในกระบวนการประยุกต์และพัฒนาผลผลิตให้มีความหลากหลาย ความไม่เข้าใจในการหาลูกค้า และระบบการจัดการกลุ่ม ก็ยังคงเป็นประเด็นปัญหาสำคัญที่ส่งผลต่อประสิทธิผลในการบริหารจัดการกลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านนาคูหาได้อย่างมีนัยสำคัญซึ่งไม่อาจจะเพิกเฉยได้ จากที่ได้กล่าวมาแล้วในข้างต้น จะพบว่าการศึกษาเกี่ยวกับการบริหารจัดการวิสาหกิจชุมชนที่มีลักษณะแบบมีส่วนร่วมยังคงเป็นประเด็นที่มีความสับสน โดยเฉพาะการศึกษาในประเด็น กระบวนการบริหารงาน ด้านการเงิน ด้านลูกค้า ด้านกระบวนการภายใน ด้านการเรียนรู้และการพัฒนา และด้านสภาพแวดล้อมทางธุรกิจ อีกทั้งยังขาดการศึกษาในประเด็นการรับรู้ถึงปัญหาและอุปสรรคในการดำเนินงานของวิสาหกิจชุมชน ซึ่งทั้งหมดนี้เป็นเหตุทำให้ขาดองค์ความรู้ที่จะนำไปเป็นแบบอย่างในการบริหารจัดการกลุ่มวิสาหกิจชุมชนที่มีประสิทธิภาพซึ่งก็ส่งผลกระทบโดยตรงต่อประสิทธิผลของวิสาหกิจชุมชน ดังนั้นจึงเป็นที่มาของความจำเป็นในการศึกษาวิจัย เพื่อให้ได้มาซึ่งแนวทางในการพัฒนากระบวนการบริหารที่ส่งผลต่อประสิทธิผลของวิสาหกิจชุมชนให้มีความชัดเจนและสามารถนำไปปรับใช้ให้เกิดประโยชน์อันสูงสุดต่อวิสาหกิจชุมชนต่อไป