รายละเอียดโครงการ

การท่องเที่ยวโดยชุมชน (Community – Based Tourism – CBT) เป็นเครื่องมือสร้างความเข้มแข็งขององค์กรชาวบ้านในการจัดการทรัพยากร ธรรมชาติและวัฒนธรรม โดยกระบวนการมีส่วนร่วมของคนในชุมชน ให้ชุมชนได้มีส่วนร่วมในการกำหนดทิศทางการพัฒนาและได้รับประโยชน์จากการท่องเที่ยวการที่จะให้ชุมชนดำเนินการท่องเที่ยวตามหลักการดังกล่าวข้างต้น มีความจำเป็นที่จะต้องเตรียมความพร้อมและสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชนในการ จัดการการท่องเที่ยว ในขณะเดียวกันก็ต้องรณรงค์กับคนในสังคมให้เห็นความแตกต่างของการท่องเที่ยว โดยชุมชนกับการท่องเที่ยวทั่วไป กระตุ้นให้คนในสังคมเห็นความสำคัญและเป็นนักท่องเที่ยวที่สนใจการแลกเปลี่ยน เรียนรู้ระหว่างเจ้าของบ้านกับผู้มาเยือน นอกจากนี้ยังเป็นการเพิ่มการรับรู้และความเข้าใจในบทบาทของชุมชนท้องถิ่นต่อ การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและเป็นกำลังใจหรือสนับสนุนให้เกิดความต่อ เนื่องในการทำงานอนุรักษ์ทั้งด้านธรรมชาติและวัฒนธรรม จังหวัดเชียงใหม่มีแนวทางการดำเนินการจัดการท่องเที่ยวแบบยั่งยืน โดยเริ่มมีการกำหนดแนวทางที่ชัดเจนในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 8 (พ.ศ. 2540-2544) เป็นต้นมา ทั้งนี้ในการพัฒนาการท่องเที่ยวให้ยั่งยืนนั้น จะต้องมีการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมไปพร้อมกับการรักษาระบบนิเวศและสิ่งแวดล้อมที่ชุมชนนั้นพึ่งพาอยู่ โดยรูปแบบของการท่องเที่ยวแบบยั่งยืนในปัจจุบันแบ่งออกได้เป็น 2 รูปแบบตามทรัพยากรในการท่องเที่ยว (รําไพพรรณ, 2544ค: 119) กล่าวคือ รูปแบบที่ 1 ได้แก่ การท่องเที่ยวในแหล่งธรรมชาติ ซึ่งประกอบด้วย การท่องเที่ยวเชิงนิเวศ(eco tourism) การท่องเที่ยวเชิงนิเวศทางทะเล (marine ecotourism) การท่องเที่ยวเชิงเกษตร(agrotourism) และการท่องเที่ยวเชิงธรณีวิทยาหรือศิลาสัญจร(litho travel) และรูปแบบที่ 2 ได้แก่ การท่องเที่ยวในแหล่งวัฒนธรรม(cultural based tourism) ประกอบด้วย การท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์(historical tourism) การท่องเที่ยวงานประเพณีวัฒนธรรม(cultural tourism) และการท่องเที่ยวดูวิถีชีวิตในชนบท(rural tourism or 6 village tourism) จังหวัดเชียงใหม่มีการท่องเที่ยงเชิงเกษตรที่ยั่งยืนมีด้วยกันหลากหลายรูปแบบ โดยเกษตรอินทรีย์ (organic farming) ถือว่าเป็นรูปแบบหนึ่งในการท่องเที่ยวเชิงเกษตร ที่สามารถนำมาใช้เป็นแนวทางในการรักษาความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ รักษาระดับผลผลิตทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพได้เป็นอย่างดี ตามหลักการเกษตรยั่งยืน โดยเป็นระบบการผลิตที่คำนึงถึงหลักการใน 4 มิติสำคัญ คือ มิติด้านสุขภาพ มิติด้านนิเวศวิทยา มิติด้านความเป็นธรรม และมิติด้านการดูแลเอาใจใส่ ตามแนวทางสากลของสหพันธ์เกษตรอินทรีย์นานาชาติ (IFOAM : International Federation of Organic Agricultures Movement) โดยผลผลิตจากรระบบเกษตรอินทรีย์ สามารถสร้างรายได้เพื่อฟื้นฟูและเสริมสร้างความเข้มแข็งของเกษตรกร และเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของภาคเกษตรไทยในตลาดโลกได้หากสามารถพัฒนาการผลิตในเชิงพาณิชย์ โดยการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตและลดต้นทุนการผลิต รวมถึงการสร้างผลิตภัณฑ์ให้สอดคล้องกับความต้องการของตลาดเฉพาะ (niche market) เมื่อพิจารณาตลาดของอาหารจากเกษตรอินทรีย์พบว่า มีการเติบโตมากถึง 15-20 เปอร์เซ็นต์ต่อปี สินค้าที่ระลึกเป็นองค์ประกอบหนึ่งของการสร้างแหล่งท่องเที่ยวที่สามารถสร้างรายได้ให้กับชุมชนท้องถิ่นนั้นๆ โดยแต่ละแห่งจะมีลักษณะที่แตกต่างกันตามวัฒนธรรมและบริบทของชุมชนท้องถิ่น ดังนั้น ในชุมชนแต่ละแห่งต้องมียุทธศาสตร์ในการผลิตและพัฒนาปรับปรุงสินค้าในการท่องเที่ยวควบคู่กับการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและความปลอดภัย รวมทั้งสินค้านั้นจะต้องมีคุณค่าและประสิทธิภาพควบคู่กันไป การพัฒนาผลิตภัณฑ์เป็นการเติบโตของยอดขายผิตภัณฑ์ชนิดใดชนิดหนึ่งเมื่อเวลาผ่านไป ซึ่งจะมีลักษณะเป็นวงจรเล่าต่อไปเรื่อยๆ การศึกษารายละเอียดของวัฏจักรชีวิตผลิตภัณฑ์จะมีประโยชน์ต่อนักการตลาดและนักธุรกิจ การเรียนรู้ความต้องการของลูกค้าหรือผู้ซื้อที่มีต่อผลิตภัณฑ์ จากการวิเคราะห์ลักษณะต่างๆ ที่เกิดขึ้นในแต่ละขั้นตอนของวัฏจักรชีวิตผลิตภัณฑ์ ช่วยให้สามารถวางแผนการตลาด กำหนดกลยุทธ์ทางการตลาด กำหนดส่วนประสมการตลาด (Marketing Mix) ได้ถูกต้องและเหมาะสมส่วนภาพลักษณ์ที่ดีของผู้ประกอบการ เป็นภาพรวมทั้งหมดของกิจการที่สามารถรับรู้จากประสบการณ์ หรือมีความรู้ความประทับใจ ตลอดจนความรู้สึกที่มีต่อผลิตภัณฑ์นั้นๆโดยการกระทำหรือพฤติกรรมต่อกิจการ การบริหาร ผลิตภัณฑ์และการประชาสัมพันธ์ จะเข้ามามีบทบาทต่อภาพลักษณ์ที่ดีของผู้ประกอบการด้วย จังหวัดเชียงใหม่ เป็นพื้นที่ที่อุดมไปด้วยแหล่งท่องเที่ยวอันหลากหลาย โดยเฉพาะแหล่งท่องเที่ยวเกษตรอินทรีย์ ซึ่งมีองค์ประกอบการท่องเที่ยวอย่างครบวงจร ได้แก่ การเป็นทั้งแหล่งท่องเที่ยว เป็นที่แหล่งที่พัก เป็นแหล่งผลิตอาหารอินทรีย์ และเป็นแหล่งการผลิตวัตดิบหรือสินค้าเกษตรอินทรีย์ซึ่งนำมาสู่การจัดทำสินค้าที่ระลึก โดยปัจจุบัน จังหวัดเชียงใหม่มีกลุ่มผู้ผลิต ผู้ประกอบการสินค้าและบริการเชิงเกษตรอินทรีย์ที่มีมาตรฐานในระดับสากลมีจำนวนมากที่กำลังพัฒนาศักยภาพแหล่งท่องเที่ยวเกษตรอินทรีย์ให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวและบริการแห่งใหม่แบบครบวงจร เนื่องจากการท่องเที่ยวเชิงเกษตรอินทรีย์เป็นการเกษตรที่ให้ความสำคัญกับการทำฟาร์มเชิงสร้างสรรค์ ดังนั้น เกษตรกรที่หันมาทำเกษตรอินทรีย์จึงจำเป็นต้องพัฒนาการเรียนรู้เกี่ยวกับธรรมชาติและการบริหารจัดการฟาร์มของตนเพิ่มขึ้นด้วย โดยการขยายกำลังการผลิตสินค้าเกษตรอินทรีย์ให้เพียงพอต่อการรองรับการเป็นแหล่งท่องเที่ยว การสร้างมูลค่าสินค้าเกษตรอินทรีย์ที่มีเอกลักษณ์ การสร้างเครือข่ายกลุ่มผู้ผลิต ผู้ประกอบการสินค้าอินทรีย์และพันธมิตร รวมทั้งการสร้างรูปแบบการจัดการท่องเที่ยวเชิงเกษตรอินทรีย์เพื่อรองรับการเป็นประชาคมอาเซียนทั้งนี้เกิดจากพฤติกรรมนักท่องเที่ยวรุ่นใหม่ที่หันมาให้ความสนใจการท่องเที่ยวเชิงเกษตรเพิ่มมากขึ้น อำเภอสันทรายเป็นอำเภอที่มีพื้นที่ขนาดใหญ่ มีประชากรมาก มีการคมนาคมสะดวก เนื่องจากอยู่ใกล้อำเภอเมือง นอกจากนี้ยังมีมหาวิทยาลัย โครงการบ้านจัดสรร และโรงงานอุตสาหกรรมอีกลายแห่งอยู่ในพื้นที่ ทำให้อำเภอสันทรายมีลักษณะการผสมผสานทั้งประชากรดั้งเดิมและประชากรที่ย้ายเข้ามาตั้งถิ่นฐานใหม่ตลอดจนประชากรแฝง จากข้อมูลที่อำเภอสันทรายเป็นอำเภอขนาดใหญ่อันดับ 2 ของจังหวัดเชียงใหม่ในแง่ของจำนวนประชากร จึงเล็งเห็นถึงความสำคัญทำให้มีแนวคิดในการพัฒนาผลิตภัณฑ์เกษตรอินทรีย์เพื่อสร้างอัตลักษณ์พื้นถิ่นสู่การยกระดับการท่องเที่ยวโดยชุมชนของอำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ “Sansai Go Local : เที่ยวท้องถิ่นไทย ชุมชนเติบใหญ่ สันทรายเติบโต” โดยมุ่งเน้นความต้องการการขอรับบริการวิชาการแก่ชุมชนในเขตพื้นที่ของอำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ กลุ่ม 1 (เทศบาลตำบลแม่แฝก เทศบาลตำบลเจดีย์แม่ครัว เทศบาลตำบลหนองหาร) ให้เป็นชุมชนต้นแบบมีเอกลักษณ์และเกิดมูลค่าเพิ่มที่มีคุณค่าและสามารถเชื่อมโยงสู่การท่องเที่ยวโดยชุมชนเพื่อพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวให้มีองค์ประกอบการท่องเที่ยวที่สมบูรณ์และยั่งยืนต่อไป