รายละเอียดโครงการ

โดยจังหวัดในแถบภาคใต้ตอนบนของประเทศไทยส่วนใหญ่เกษตรกรจะประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นอาชีพหลัก โดยพืชเศรษฐกิจหลักจะเป็นปาล์มน้ำมันและยางพารา และเกษตรกรนิยมปลูกบ้านพักอาศัยอยู่ในสวนของตนจึงมีวิถีชีวิตแบบชาวชนบททั่วไปที่มีการดำรงชีวิตแบบเรียบง่าย โดยอาหารที่รับประทานในแต่ละมื้อจะหาได้จากในท้องถิ่น โดยเฉพาะสัตว์น้ำที่ถือว่าวัตถุดิบอาหารที่ขึ้นชื่ออีกชนิดนี้หนึ่งที่อยู่เคียงคู่สำรับอาหารของเกษตรกรมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ซึ่งสัตว์น้ำต่างๆ เหล่านี้เกษตรกรสามารถหาได้ง่ายตามแหล่งน้ำธรรมชาติเมื่อครั้งอดีตแต่ปัจจุบันกลับไม่เป็นเช่นนั้นอีกต่อไป จึงทำให้ปัจจุบันวิถีชีวิตแบบเรียบง่ายต่างๆ เหล่านี้ ถูกทำให้เปลี่ยนไปอย่างน่าตกใจ เนื่องจากวัตถุดิบอาหารที่ใช้ในการปรุงอาหารในแต่ละมื้อเกษตรกรกลับจำเป็นต้องไปตลาดเพื่อจับจ่ายซื้อหากลับมา ส่งผลให้การดำรงชีวิตลำบาก เนื่องจากมีต้นทุนในการดำรงชีวิตในแต่ละวันมีค่าสูงขึ้น ซึ่งมหาวิทยาลัยแม่โจ้-ชุมพร ก็เป็นหน่วยงานหนึ่งที่มีความเป็นเลิศทางด้านการเกษตร โดยเฉพาะสาขาวิชาการประมง อีกทั้งยังอยู่ในพื้นที่จึงมีความรู้ ความเข้าใจ ปัญหาต่างๆ ที่เกษตรกรประสบอยู่ จึงได้มีความพยายามเร่งศึกษาวิจัยเพื่อหาแนวทางแก้ไขปัญหาเรื่องปากท้องของเกษตรกร โดยการน้อมนำเอาแนวทางของปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาปรับใช้ โดยเน้นใช้วิธีการและอุปกรณ์ที่ประหยัด แต่ถูกต้องตามหลักวิชาการรวมทั้งการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีพื้นบ้านและเทคโนโลยีสมัยใหม่ที่เหมาะสมเข้าด้วยกันเพื่อให้สอดคล้องกับความต้องการ สภาพแวดล้อม ภูมิปัญญาท้องถิ่น และบริบทของภาคใต้ตอนบน ซึ่งจากการลงพื้นที่พบเกษตรกรและตรวจเอกสารต่างๆ ได้พบว่าพื้นที่ภาคใต้ตอนบนของประเทศไทย ในปี 2556 จังหวัดชุมพรมีพื้นที่ปลูกปาล์มน้ำมันมากเป็นอันดับที่ 3 รองจากจังหวัดกระบี่ และสุราษฎร์ธานี ตามลำดับ ซึ่งมีพื้นที่ปลูกปาล์มน้ำมันประมาณ 838,758 ไร่ และให้ผลผลิตประมาณ 2,243,630 ตัน ซึ่งสวนปาล์มน้ำมันของเกษตรกรส่วนใหญ่จะมีการวางตำแหน่งการปลูกปาล์มน้ำมันเป็นแนวรูปสามเหลี่ยมด้านเท่า(ระยะปลูก 9 x 9 x 9 เมตร) จึงทำให้สวนปาล์มน้ำมันโดยทั่วไปมีพื้นที่ว่างระหว่างแถวปาล์มถูกปล่อยทิ้งเป็นพื้นที่กว้างซึ่งเกษตรกรส่วนใหญ่จะใช้พื้นที่ว่างเปล่าเหล่านี้เป็นเพียงที่ทิ้งทางใบปาล์มน้ำมันหรือขุดร่องน้ำภายในสวนปาล์มน้ำมันเพื่อป้องกันน้ำท่วมขัง ซึ่งจากการสังเกตพบว่าภายในร่องน้ำนั้นจะมีน้ำอยู่ในระดับสูงเกือบตลอดทั้งปี ดังนั้น ทางคณะทำงานจึงควรนำร่องน้ำดังกล่าวมาใช้ประโยชน์ในการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ซึ่งจะเป็นการใช้พื้นที่ภายในสวนปาล์มน้ำมันไปในทางให้เกิดประโยชน์สูงสุด ปลาดุกลูกผสม (Clariasmacrocephalus x C. gariepinus) เป็นปลาน้ำจืดเพียงไม่กี่ชนิดที่ประชาชนในแถบจังหวัดภาคใต้ตอนบนให้การยอมรับและนิยมนำมาใช้ในการปรุงอาหาร นอกจากนี้ปลาชนิดนี้ยังเป็นปลาที่เลี้ยงง่าย สามารถกินอาหารได้เกือบทุกชนิด มีการเจริญเติบโตรวดเร็ว โดยเลี้ยงเพียง 60 - 75 วัน ปลาจะมีขนาดน้ำหนักตัวสูง 200-300 กรัม ซึ่งเป็นขนาดที่สามารถนำบริโภคหรือจำหน่ายเพื่อสร้างรายได้ อีกทั้งไม่ค่อยมีโรคและพยาธิมาเบียดเบียน และสามารถปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมต่างๆ ได้ดี จึงสามารถเลี้ยงด้วยอัตราความหนาแน่นสูงได้ จึงจัดเป็นปลาชนิดต้นๆ ที่ควรส่งเสริมให้เกษตรกรเลี้ยง แต่จากการพูดคุยพบว่า ปัญหาสำคัญอีกประการหนึ่งนั้นในการส่งเสริมการเลี้ยงปลา เกษตรกรส่วนใหญ่จะประสบปัญหาในเรื่องเดียวกันนั้นก็คือ อาหารปลาสำเร็จรูปที่ขายกันในท้องตลาดมีราคาสูงถึง 25 -30 บาทต่อกิโลกรัม ซึ่งจากปัญหาดังกล่าวทำให้ ยุทธนาและคณะ (2551) และพยายามศึกษาแนวทางในการลดต้นทุนค่าอาหารปลาด้วยการใช้กากสลัดปาล์มมาเป็นส่วนผสมในสูตรอาหาร ในการเลี้ยงปลาดุกลูกผสมในร่องสวนปาล์มน้ำมัน ซึ่งได้รับการสนับสนุนจาก เครือข่ายการวิจัยและถ่ายทอดเทคโนโลยีสู่ชุมชน สกอ. ภาคใต้ตอนบน ปีงบประมาณ 2551 และพบว่า หากเกษตรกรสามารถผลิตอาหารขึ้นใช้เอง โดยการใช้อาหารปลาดุกสำเร็จรูปร่วมกับกากสลัดปาล์มในปริมาณอัตราส่วน 1 ต่อ 2 จะมีต้นทุนในการผลิตอาหารเหลือเพียง 14-15 บาทต่อกิโลกรัม โดยไม่ส่งผลต่อการเจริญเติบโตและผลผลิตที่เกษตรกรได้รับ เมื่อเลี้ยงปลาได้ประมาณ 90 วัน ปลาดุกชนิดนี้จะมีน้ำหนักประมาณ 250 กรัมต่อตัว และให้ผลผลิตสูงถึง 23-51 กิโลกรัมต่อกระชัง โดยอัตรารอดตายประมาณ 69- 95 เปอร์เซ็นต์ ซึ่งองค์ความรู้ต่างๆ ของมหาวิทยาลัยแม่โจ้-ชุมพร มีส่วนช่วยทำให้การเลี้ยงปลาดุกลูกผสมมีความง่ายและสะดวกมากยิ่งขึ้น อีกทั้งเกษตรกรยังมีค่าอาหารปลาถูกลง และพบว่าโครงการดังกล่าวมีศักยภาพในการสนับสนุนคุณภาพชีวิตของเกษตรกรให้ดีขึ้น จึงมีเกษตรกรและผู้นำท้องถิ่นจำนวนหนึ่งให้ความสนใจและพร้อมยินดีที่จะให้ความร่วมมือและการสนับสนุนในด้านต่างๆ เช่น นายแสงทอง ชนกเศรณี นายกองค์การบริหารส่วนท้องถิ่น ตำบลสวนแตง อำเภอละแม จ.ชุมพร สนับสนุนงบประมาณ จำนวน 10,000 บาท เพื่อดำเนินกิจกรรมดังกล่าว ดังนั้น โครงการนี้จึงเห็นควรจัดให้มีการอบรมถ่ายทอดผลการวิจัยออกไปยังกลุ่มเป้าหมายต่างๆ ส่งเสริมให้เกษตรกรใช้เป็นแนวทางในการประกอบอาชีพใหม่หรืออาชีพเสริม เพื่อนำปลาดุกลูกผสมที่ได้มาใช้เป็นอาหารภายในครอบครัวหรือนำไปขายเป็นรายได้เสริม ส่วนการเลี้ยงปลาดุกลูกผสมควบคู่กับการทำสวนปาล์มน้ำมันยังเป็นการพัฒนาตามแนวทางการทำเกษตรแบบผสมผสานซึ่งเป็นการเกื้อกูลกันระหว่างพืชกับปลา ทำให้ต้นทุนในการผลิตทั้ง 2 ระบบลดลง อีกทางหนึ่ง