รายละเอียดโครงการ

เคี่ยม Cotylelobium lanceolatum Craib. เป็นพันธุ์ไม้ที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ฯ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 ทรงโปรดพระราชทานกล้าไม้มงคลให้ผู้ว่าราชการจังหวัดสุราษฎร์ธานี นำไปปลูกในงานรณรงค์โครงการปลูกป่าถาวรเฉลิมพระเกียรติฯ เมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม 2537 จึงนับเป็นพันธุ์ไม้ที่สมควรอนุรักษ์และขยายพันธุ์ให้มีปริมาณมาก เพื่อการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืนในชุมชน และเขตภาคใต้ตอนบนซึ่งเป็นแหล่งกำเนิดต้นเคี่ยม เคี่ยม จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ เรือนยอดเป็นพุ่มทึบทรงเจดีย์ต่ำๆ ลำต้นตรง เปลือกเรียบสีน้ำตาลเข้ม ใบเป็นใบเดี่ยว รูปไข่ เนื้อใบหนา ปลายใบสอบเรียวหยักเป็นตุ่มยาว โคนใบมน หลังใบเรียบมัน ท้องใบมีขนสีน้ำตาลปนเหลืองเป็นกระจุก ดอกสีขาว ออกเป็นช่อยาวตามปลายกิ่งและง่ามใบ กลิ่นหอมอ่อนๆ กลีบรองดอก 5 กลีบ รูปหอกเรียว มีขนสั้นปกคลุม ออกดอกช่วงเดือนกรกฎาคม-ตุลาคม ผลกลมเล็ก มีขนนุ่ม มีปีกยาว 2 ปีก ปีกสั้น 3 ปีก พบขึ้นทั่วไปตามป่าดงดิบในภาคใต้ ตั้งแต่จังหวัดชุมพร และจังหวัดสุราษฎร์ธานีลงไป ตามที่สูงจากระดับน้ำทะเล 10 - 100 เมตร เนื้อไม้มีความละเอียด แข็ง หนัก และเหนียว มีความทนทานสูงมาก ใช้ในน้ำมีความทนทานดี เช่น การใช้ทำเป็นเรือ หรือจะใช้ในงานก่อสร้างที่ต้องการความแข็งแรงมาก ๆ เหมาะสำหรับใช้ทำไม้พื้น ไม้กระดาน เสาเรือด รอดตง อกไก่ หรือสิ่งปลูกสร้างอื่น ๆ ที่ต้องตากแดดตากฝน การใช้ประโยชน์ด้านสมุนไพรและภูมิปัญญาใช้เปลือกเคี่ยมใส่ในกระบอกน้ำตาลโตนดเพื่อยืดอายุการเก็บรักษาน้ำตาล ลดการบูดของน้ำตาลโตนด เนื่องจากเปลือกของเคี่ยมมีสารแทนนินในปริมาณมาก ซึ่งมีฤทธิ์ในการยับยั้งการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์บางชนิด มีการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับสารสกัดจากเปลือกเคี่ยม ดังนี้ การยับยั้งเชื้อจุลินทรีย์ของสารสกัดจากไม้เคี่ยม พบว่า ความเข้มข้นของสารสกัดจากไม้เคี่ยมที่ 300 พีพีเอ็ม เป็นความเข้มข้นต่ำสุด (Minimal Bactiricidal concentration, MBC) ที่สามารถยับยั้งการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ได้อย่างมีนัยสำคัญ (เถวียน , 2554) กานต์สิรีและคณะ (2559) พบว่าสารสกัดจากกิ่งเคี่ยมสามารถยับยั้งการเจริญของเชื้อราได้ทั้ง 2 ชนิด คือ เชื้อ Pestalotiopsis sp. และเชื้อ Phomopsis sp.โดยสารสกัดที่ระดับความเข้มข้น 2,000 ไมโครลิตร ต่อมิลลิลิตร มีประสิทธิภาพในการยับยั้งเชื้อ Pestalotiopsis sp. ได้ดีที่สุด สามารถยับยั้งการเจริญของเชื้อได้ 29.54 เปอร์เซ็นต์ ส่วนในเชื้อ Phomopsis sp. พบว่า สารสกัด ความเข้มข้น 4,000 พีพีเอ็ม ยับยั้งการเจริญของเชื้อได้ดีที่สุด 37 เปอร์เซ็นต์ ที่สำคัญคือ ปัจจุบันต้นเคี่ยมได้ลดจำนวนลงอย่างรวดเร็ว เนื่องจากพื้นที่ป่าลดลง พื้นที่บ้านเรือนและอุตสาหกรรมมากขึ้น มีการตัดเคี่ยมไปใช้ประโยชน์อย่างต่อเนื่อง การปลูกขยายพันธุ์ทำได้ยาก เนื่องจากลักษณะเป็นไม้เนื้อแข็ง มีปัญหาในการปักชำกิ่งได้ยาก และเพาะเมล็ดงอกได้ช้า จึงต้องหาวิธีขยายพันธุ์โดยวิธีเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืช เพื่อให้ได้ปริมาณมาก ในเวลาอันรวดเร็ว และได้ต้นกล้าเคี่ยมที่ปลอดโรคด้วย ดังนั้น หากสามารถวิจัยและพัฒนาเทคนิควิธีในการขยายพันธุ์และเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อต้นเคี่ยมโดยใช้ส่วนต่างๆของเนื้อเยื่อและเมล็ดอ่อนนับว่าเป็นประโยชน์ต่อการอนุรักษ์พันธุกรรมเคี่ยม ทั้งนี้ เคี่ยมเป็นพืชประจำถิ่นและพบในเขตภาคใต้ตอนบน ซึ่งปัจจุบันประสบภาวะลดจำนวนลงอย่างรวดเร็ว รวมทั้งนำต้นกล้าไปส่งเสริมให้เกษตรในเขตภาคใต้ตอนบน ทั้งในชุมพร สุราษฎร์ธานี รวมทั้งชุมชนอื่นๆ ได้ตระหนักในการอนุรักษ์เคี่ยมและเห็นความสำคัญ และนำไปสู่การสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์ต้นเคี่ยม เพื่อให้ต้นเคี่ยมยังคงอยู่ไม่สูญหายไปจากสภาพป่าธรรมชาติ รวมทั้งนำไปใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืนต่อไป