รายละเอียดโครงการ

ปลาไหลนา (Monopterus albus) (Zuiew, 1796)เป็นปลาน้ำจืดที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจได้รับความนิยมนำมาบริโภคกันอย่างแพร่หลาย เพราะเนื้อปลามีรสชาติอร่อย สามารถนำมาประกอบอาหารได้หลายเมนู (ศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงน้ำจืดปัตตานี, 2554) อีกทั้งปัจจุบันปลาไหลนาเป็นปลาที่ตลาดทั้งในประเทศและต่างประเทศมีความต้องการปริมาณเพิ่มสูงขึ้น รวมปริมาณผลผลิตไม่ต่ำกว่า 1,600 เมตริกตันต่อปี มูลค่าไม่ต่ำกว่า 175 ล้านบาทต่อปี (ศูนย์เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร กรมประมง, 2559) ขณะที่การเพาะเลี้ยงปลาไหลนาเชิงพาณิชย์ยังไม่แพร่หลาย ส่วนใหญ่รวบรวมจากธรรมชาติ จึงส่งผลให้ปลาไหลนาเป็นสัตว์น้ำที่มีราคาค่อนข้างสูงตลอดทั้งปี โดยเฉลี่ยกิโลกรัมละ140-320 บาท(ตลาดไท, 2560; ตลาดสี่มุมเมือง, 2560) อย่างไรก็ตามผลผลิตปลาไหลนาที่ได้ยังมีปริมาณที่ไม่แน่นอน การศึกษาที่ผ่านมา(วิรัช, 2551; ศราวุธ และสุวรรณดี, 2536; สุวรรณดี และคณะ, 2536) นักวิจัยได้ทำการศึกษาเพาะขยายพันธุ์ปลาไหลนาโดยวิธีเลียนแบบธรรมชาติซึ่งวิธีการนี้ต้องรวบรวมพ่อแม่พันธุ์ปลาไหลนาจากธรรมชาติและปล่อยให้ผสมพันธุ์กันเองในบ่อที่มีลักษณะเลียนแบบธรรมชาติทั้งนี้การศึกษาประสบผลสำเร็จในการเพาะขยายพันธุ์ แต่อย่างไรก็ตามพ่อแม่พันธุ์ปลาไหลนาใช้ระยะเวลาในการปรับตัวและเตรียมความพร้อมสมบูรณ์เพศเป็นระยะเวลาค่อนข้างนานกว่าที่พ่อแม่พันธุ์ปลาไหลนาจะมีการผสมพันธุ์วางไข่ภายในบ่อตลอดจนลูกพันธุ์ปลาไหลนาที่ได้มีปริมาณน้อยไม่เพียงพอต่อความต้องการของเกษตรกรและกระบวนการผลิตลูกพันธุ์ (mass production) เพื่อนำไปสู่การเพาะเลี้ยงปลาไหลนาเชิงพาณิชย์ ด้วยเหตุนี้จึงนำองค์ความรู้ด้านวิทยาต่อมไร้ท่อการสืบพันธุ์ของปลา (Reproductive endocrinology of fish) มาประยุกต์ใช้ในการเพาะขยายพันธุ์ปลาไหลนาโดยวิธี “กึ่งเลียนแบบธรรมชาติ” กล่าวคือ มีการประยุกต์ใช้ฮอร์โมนสังเคราะห์ที่มีผลต่อการพัฒนาระบบสืบพันธุ์ของพ่อแม่พันธุ์ปลาไหลนา เช่น ฮอร์โมน gonadotropin-releasing hormone analogue (GnRHa) หรือ luteinizing hormone-releasing hormone analogue (LHRHa)(Guan et al., 1996)และ human chorionic gonadotropin (HCG)(Huonget al., 2010)เป็นต้น มาเหนี่ยวนำเร่งความพร้อมสมบูรณ์เพศและการผสมพันธุ์วางไข่ของพ่อแม่พันธุ์ปลาไหลนาในบ่อที่มีลักษณะเลียนแบบธรรมชาติให้เร็วขึ้นทั้งนี้ยังไม่มีการรายงานข้อมูลการเพาะขยายพันธุ์ปลาไหลนาโดยวิธีกึ่งเลียนแบบธรรมชาติในประเทศไทย ดังนั้นเพื่อเป็นแนวทางให้เกษตรกรหรือผู้สนใจเพาะเลี้ยงปลาไหลนาที่อยู่ในพื้นที่ชุมชนเป้าหมายของมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ได้มีความรู้ความเข้าใจในเทคนิคการเพาะขยายพันธุ์ปลาไหลนาโดยวิธีกึ่งเลียนแบบธรรมชาติจึงจัดการฝึกอบรมเชิงปฏิบัติการ เรื่อง การเพาะขยายพันธุ์ปลาไหลนาโดยวิธีกึ่งเลียนแบบธรรมชาติ ทั้งนี้การฝึกอบรมเชิงปฏิบัติการมีการบูรณาการเข้ากับการเรียนการสอนในรายวิชาพล 423 วิทยาต่อมไร้ท่อในสัตว์น้ำ และ/หรือพล 428 วิทยาต่อมไร้ท่อการสืบพันธุ์ของปลาและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับการเพาะเลี้ยงปลาไหลนา อีกทั้งเป็นแนวทางการจัดตั้งฐานเรียนรู้หรือฟาร์มต้นแบบการเพาะเลี้ยงปลาไหลนา เพื่อให้คณะเทคโนโลยีการประมงและทรัพยากรทางน้ำ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ เป็นแหล่งเรียนรู้ พัฒนา และถ่ายทอดองค์ความรู้การเพาะเลี้ยงปลาไหลนาเชิงพาณิชย์ของประเทศไทยในอนาคต