รายละเอียดโครงการ

กบ เป็นสัตว์เศรษฐกิจที่สำคัญอีกชนิดหนึ่งที่คนไทยนำมาบริโภคเป็นอาหาร เนื่องจากมีคุณค่าทางอาหารสูงและมีรสชาติอร่อย ปัจจุบันความต้องการในการบริโภคกบมีเพิ่มมากขึ้นทั้งในประเทศและต่างประเทศ (ภาณุวัฒน์, 2546; พงศ์พัฒน์, 2540) อย่างไรก็ตามผลผลิตกบทั้งจากธรรมชาติ และจากฟาร์มเพาะเลี้ยงไม่เพียงพอต่อความต้องการของตลาด รวมทั้งประชากรกบนาในธรรมชาติลดลงอย่างรวดเร็วโดยเฉพาะในภาคเหนือของประเทศไทยที่มีการขยายพื้นที่อยู่อาศัยและบุกรุกพื้นที่ป่ามากขึ้น กบเป็นสัตว์ที่เลี้ยงง่าย ใช้ระยะเวลาในการเลี้ยงสั้น คือประมาณ 3–4 เดือน/รุ่น จะได้ผลผลิตประมาณ 4–6 ตัว/กก. และจำหน่ายได้ราคาดี (80–120 บาท/กก.) สามารถให้ความคุ้มทุนทางธุรกิจได้อย่างรวดเร็ว จึงทำให้ปัจจุบันมีผู้สนใจในอาชีพเลี้ยงกบเป็นจำนวนมาก โดยกบที่มีการเพาะเลี้ยงกันมากที่สุด คือ กบนา (Rana rugulosa) แม้จะมีการทำฟาร์มเลี้ยงกบในเชิงพาณิชย์เพิ่มมากขึ้น แต่พบว่าผู้เลี้ยงยังประสบปัญหาด้านการอนุบาลลูกอ๊อดที่มีการพัฒนารูปร่าง (Metamorphosis) จากไข่ที่ได้รับการผสมกับน้ำเชื้อจนกระทั่งเป็นตัวสำเร็จจะใช้ระยะเวลาค่อนข้างนาน คือ 40 – 50 วัน (เต็มดวง และคณะ, 2538) โดยเฉพาะในภาคเหนือของประเทศไทย ในฤดูหนาวจะมีอุณหภูมิค่อนข้างต่ำ (14-22 องศาเซลเซียส) (เทพพิทักษ์, 2556) ซึ่งไม่เหมาะสมต่อการเลี้ยงกบเชิงพาณิชย์และส่งผลให้อุตสาหกรรมการเลี้ยงกบหยุดชะงัก นอกจากนี้ผู้เลี้ยงยังประสบปัญหาลูกพันธุ์กบที่ได้ไม่แข็งแรง โตช้า และไม่ทนต่อโรคและพยาธิ จึงทำให้ผู้เลี้ยงกบมักจะนำยาปฏิชีวนะและสารเคมีมาใช้ในการป้องกันรักษาโรค ซึ่งอาจทำให้เชื้อโรคดื้อยา เกิดการตกค้างของสารเคมีในน้ำและในเนื้อกบ ทำให้ไม่เป็นที่ต้องการของผู้บริโภค จึงเกิดแนวคิดในการลดการใช้ยาปฏิชีวนะและสารเคมี เพื่อตอบสนองความต้องการทางตลาดต่างประเทศและในประเทศ โดยเฉพาะผู้บริโภคที่เน้นความปลอดภัยเป็นหลัก การหาแนวทางการเพาะเลี้ยงกบโดยเน้นหลักการเลี้ยงแบบอินทรีย์เพื่อเป็นอาหารปลอดภัยจึงเกิดขึ้น โดย จงกล (2557) กล่าวว่าองค์กรระดับสากลที่มีมาตรฐานการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำอินทรีย์ชัดเจน คือ สหพันธ์เกษตรอินทรีย์นานาชาติ (International Federation of Organic Agriculture Movements, IFOAM) ซึ่งเป็นมาตรฐานขั้นต่ำ (IFOAM Basic Standards, IBS) หน่วยรับรอง (Certification Body, CB) มาตรฐาน IFOAM ที่ใช้ในปัจจุบัน คือ Version 2005 ซึ่งวัตถุประสงค์ในการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำอินทรีย์ คือเพื่อให้ได้ผลิตผลหรือผลิตภัณฑ์จากกระบวนการที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ปลอดภัยต่อผู้ผลิตและผู้บริโภค โดยมีหลักการการผลิตแบบเกษตรผสมผสาน รักษาความหลากหลายทางชีวภาพ หมุนเวียนการใช้ทรัพยากรภายในฟาร์มให้เกิดประโยชน์สูงสุด ทั้งนี้ จงกล (2557) ได้ศึกษาถึงการเลี้ยงสาหร่ายสไปรูลิน่าจากน้ำทิ้งโรงอาหารอินทรีย์ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ พบว่าสูตรที่ใช้น้ำทิ้งจากโรงอาหารอินทรีย์ 90% ผสมกับน้ำประปา 10% ทำให้สาหร่ายสไปรูลิน่าเจริญเติบโตดีที่สุดเมื่อเทียบกับหน่วยทดลองอื่นๆ และเทพพิทักษ์ (2556) ได้ศึกษาถึงผลของอาหารที่เหมาะสมสำหรับการผลิตกบนา พบว่าอาหารผสมสาหร่ายสไปรูลิน่า 5% ทำให้กบนามีค่าน้ำหนักเฉลี่ยที่เพิ่มขึ้น อัตราการเจริญเติบโตต่อวัน อัตราการเจริญเติบโตจำเพาะ ประสิทธิภาพการใช้โปรตีน FCR อัตราการรอดตาย ค่าดัชนีความสมบูรณ์เพศของเพศเมีย และค่าการจับกินสิ่งแปลกปลอมของเซลล์เม็ดเลือดขาว มีค่าสูงกว่าอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) เมื่อเทียบกับชุดการทดลองอื่น และ Watanuki et al. (2006) รายงานว่าปลาคาร์พที่ได้รับอาหารผสมสาหร่ายสไปรูลิน่า มีความสามารถในการกำจัดเชื้อโรคสูงขึ้นและเพิ่มความต้านทานต่อการติดเชื้อแบคทีเรีย Aeromonas hydrophila ได้ นอกจากนี้ยังมีกรดไขมันจำเป็นไม่อิ่มตัว เช่น Arachidonic acid และ Gamma-linolenic acid (GLA) ซึ่งเป็นสารตั้งต้นในกระบวนการสร้าง Prostaglandin มีหน้าที่สำคัญในการควบคุมปริมาณฮอร์โมนเพศที่ช่วยในการพัฒนาการสร้างไข่และอสุจิได้ทั้งในสัตว์น้ำและในสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ (เกรียงศักดิ์, 2547; นิวุฒิ, 2547; Jongkol, 2008 และเทพพิทักษ์, 2556) ดังนั้น ผู้รับผิดชอบโครงการจึงมีแนวคิดที่จะนำสาหร่ายสไปรูลิน่าที่เลี้ยงจากน้ำทิ้งจากโรงอาหารอินทรีย์ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ (ตามวิธีการของ จงกล, 2556) ซึ่งถือได้ว่าเป็นสาหร่ายสปรูลิน่าที่มีความปลอดภัยมาทดแทนปลาป่น โดยนำมาผสมอาหารให้กบกิน อีกทั้งยังเป็นการลดการจับปลาขนาดเล็กจากธรรมชาติ (By catch) ส่งผลทำให้เกิดการทำประมงแบบยั่งยืน ลดปัญหาการทำประมงมากเกินควร (Over fishing) และลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมได้ ทั้งยังเป็นแนวทางการลดการใช้ยาปฏิชีวนะและสารเคมีในการป้องกันโรคกบ มาประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อการเลี้ยงกบอย่างยั่งยืน รวมถึงเป็นแนวทางการพัฒนายุทธศาสตร์เกษตรอินทรีย์ของมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ในการเพิ่มศักยภาพการแข่งขัน และการเพิ่มมูลค่าผลผลิตกบนา ทั้งนี้ผู้รับผิดชอบโครงการได้มีประสบการณ์ในด้านการศึกษา การทำงานวิจัย และเป็นวิทยากรบรรยายและฝึกอบรมในด้านการเทคนิคการอนุบาลและการเพาะเลี้ยงกบ โดยข้อมูลที่ได้จะเป็นการใช้ประโยชน์จากสาหร่ายสไปรูลิน่าที่เลี้ยงจากน้ำทิ้งโรงอาหารอินทรีย์ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ เป็นประโยชน์ต่อการนำไปใช้กับเกษตรกร ผู้ประกอบการธุรกิจการเลี้ยงกบ นักศึกษาและผู้สนใจ ในการเพิ่มศักยภาพการแข่งขันและเพิ่มมูลค่าของกบ ต่อไป