รายละเอียดโครงการ

การบริหารสถาบันการศึกษาในปัจจุบันมีความยากลำบากมากยิ่งขึ้น เนื่องด้วยนักศึกษาที่มีจำนวนลดลงเป็นอย่างมาก อีกทั้งพัฒนาการของเทคโนโลยีปรับเปลี่ยนรวดเร็วเป็นทวีคูณ ส่งผลกระทบต่อวิถีและรูปแบบการดำรงชีวิต หลีกเลี่ยงไม่ได้ที่ส่งผลกระทบต่อการจัดระบบการศึกษาและระบบการวิจัยของมหาวิทยาลัยที่ต้องปรับเปลี่ยนเพื่อให้เท่าทันต่อการเปลี่ยนแปลงรอบตัว นอกจากนี้ การปรับเปลี่ยนโครงสร้างของกระทรวงตามนโยบายรัฐบาลที่มุ่งเน้นให้มหาวิทยาลัยสร้างนวัตกรรมจากงานวิจัยให้มากขึ้น ย่อมส่งผลไม่มากก็น้อยต่อสถาบันการศึกษาตามไปด้วย ประการสำคัญคือการปรับเปลี่ยนการดำเนินงานของมหาวิทยาลัยแม่โจ้เป็นมหาวิทยาลัยในกำกับของรัฐ เป็นระยะเวลามากกว่า ๑ ปีแล้ว บุคลากรที่มีศักยภาพและมีทางเลือกของมหาวิทยาลัยย่อมต้องการความแตกต่างที่ทำให้เอื้อต่อการทำงาน ดังนั้น มหาวิทยาลัยต้องวางแนวทางรองรับเพื่อให้เท่าทันต่อการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นทั้งจากปัจจัยภายนอกและภายในของมหาวิทยาลัย การบริหารจัดการองค์ความรู้ที่มหาวิทยาลัยมีอยู่ ตลอดจนการต่อยอดองค์ความรู้เหล่านั้นไปสู่การใช้ประโยชน์ ไม่ว่าจะเป็นเชิงสังคม เชิงนโยบาย โดยเฉพาะเชิงพาณิชย์ ต้องใช้การบริหารจัดการในเชิงธุรกิจเข้าร่วมด้วยอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ การบริหารจัดการอย่างเหมาะสมและลดความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นทั้งในเชิงการลงทุนที่จะต้องมีผลกำไรขาดทุน ตลอดจนความเสี่ยงที่มหาวิทยาลัยต้องรับผิดชอบในสินค้าหรือบริการที่มหาวิทยาลัยได้ดำเนินธุรกิจด้วย ซึ่งหมายถึงโอกาสที่มหาวิทยาลัยอาจถูกฟ้องร้องกรณีเกิดปัญหาหรือความไม่เข้าใจกันระหว่างคู่สัญญาที่เข้ามาเกี่ยวข้องกับมหาวิทยาลัย ตลอดจนผู้บริโภคที่ได้ใช้สินค้าหรือบริการที่เกิดจากมหาวิทยาลัย พระราชบัญญัติ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ พ.ศ. ๒๕๖๐ มาตรา ๑๔ ได้เปิดโอกาสให้มหาวิทยาลัยมีอำนาจหน้าที่กระทำการต่าง ๆ ตามวัตถุประสงค์ในมาตรา ๗ โดย มาตรา ๑๔ (๑๑) เปิดโอกาสให้มหาวิทยาลัยจัดตั้งหรือร่วมกับบุคคลอื่นในการจัดตั้งองค์กรที่เป็นนิติบุคคล รวมตลอดถึงลงทุนหรือร่วมลงทุนกับบุคคลหรือนิติบุคคลใด เพื่อดำเนินกิจการที่เกี่ยวกับหรือต่อเนื่องกับกิจการของมหาวิทยาลัย หรือนำผลการค้นคว้าวิจัยไปเผยแพร่ หรือแสวงหาประโยชน์เพื่อเป็นรายได้ของมหาวิทยาลัย ดังนั้น การจัดตั้งนิติบุคคลในลักษณะของบริษัทจัดตั้งใหม่ที่ใช้ฐานงานวิจัย เทคโนโลยี และนวัตกรรมของมหาวิทยาลัย (Start-up Company) โดยมีมหาวิทยาลัยร่วมถือหุ้นจะเป็นทางออกที่มีส่วนสำคัญอย่างยิ่งต่อการผลักดันผลผลิตที่เกิดขึ้นจากงานวิจัย เทคโนโลยี และนวัตกรรมของมหาวิทยาลัย ตลอดจนช่วยแก้ปัญหาความซ้อนทับในผลประโยชน์ของหน่วยงานบางหน่วยงานที่จำเป็นต้องมีบริบทแยกออกจากมหาวิทยาลัย การจัดตั้งนิติบุคคลในรูปแบบของบริษัทจำกัดมีตัวอย่างดำเนินการแล้วในหลาย ๆ มหาวิทยาลัย โดยเกิดจากที่มาและความจำเป็นของแต่ละมหาวิทยาลัยที่แตกต่างกัน ดังเช่น บริษัท นวัตกรรมจามจุรี จำกัด และ บริษัท ผลิตภัณฑ์นวัตกรรมจามจุรี จำกัด ของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ทั้งสองบริษัทจัดตั้งขึ้นอยู่ภายใต้โครงสร้างของมูลนิธิสถาบันทรัพย์สินทางปัญญาแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเป็นผู้ถือหุ้น ทั้งนี้บริษัท นวัตกรรมจามจุรี จำกัด ทำหน้าที่กำกับดูแลบริษัทต่าง ๆ ที่มูลนิธิฯ ถือหุ้น (ทำหน้าที่ในลักษณะของ Holding Company) สำหรับบริษัท ผลิตภัณฑ์นวัตกรรมจามจุรี จำกัด ทำหน้าที่เป็นตัวแทนในการดำเนินการทางธุรกรรมและส่งเสริมการตลาดของผลิตภัณฑ์ที่อยู่ในระหว่างการปรับปรุงและทดลองตลาดก่อนการอนุญาตให้ใช้สิทธิในเทคโนโลยีกับภาคเอกชนต่อไป ตลอดจนรับเป็นบริษัทขายผลิตภัณฑ์ให้กับบุคลากรของมหาวิทยาลัยที่มีนวัตกรรมที่มีศักยภาพแต่ยังไม่พร้อมที่จะรับความเสี่ยงออกไปดำเนินธุรกิจด้วยตนเอง (ทำหน้าที่ในลักษณะของ Trading Company) ในภาพรวมแล้วทั้งสองบริษัทที่ทำธุรกิจนวัตกรรมให้กับมหาวิทยาลัยภายใต้โครงสร้างของมูลนิธิฯ นั้น จะช่วยลดความเสี่ยงด้านธุรกิจให้กับจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยสองชั้น กล่าวคือ หากเกิดการฟ้องร้องบริษัทฯ ตัวบริษัทฯ ซึ่งเป็นองค์กรดำเนินธุรกิจจะเป็นตัวช่วยลดความเสี่ยงให้กับมหาวิทยาลัยในชั้นที่หนึ่ง หากพ้นจากบริษัทฯ ผู้ถือหุ้นบริษัทฯ คือมูลนิธิฯ ตัวมูลนิธิฯ จะช่วยลดความเสี่ยงให้กับมหาวิทยาลัยในชั้นที่สอง กรณี บริษัท โรงสีข้าว สวนดุสิต จำกัด ของมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิต จัดตั้งขึ้นเพื่อให้มหาวิทยาลัยสามารถดำเนินธุรกิจโรงสีข้าวของมหาวิทยาลัยได้อย่างถูกต้อง โดยจัดตั้งเป็นโครงการ โรงสีข้าว มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิต ตามนโยบายของอธิการบดีโดยได้รับการอนุมัติจากสภาประจำสถาบันราชภัฏสวนดุสิต ในวันที่ 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2545 ให้ก่อสร้างโรงสีข้าวและซื้อที่ดิน จำนวน 10 ไร่ และเปิดดำเนินการในปี พ.ศ. 2547 และให้อยู่ภายใต้การดูแลของสำนักกิจการพิเศษ บริษัทฯ ดำเนินกิจกรรมในลักษณะธุรกิจเพื่อสังคม (Social Enterprise) ให้เป็นโรงสีข้าวต้นแบบ สำหรับโรงสีข้าวชุมชน โรงสีข้าวสหกรณ์การเกษตร และผู้สนใจทั่วไป นอกจากนั้น ยังให้ความสำคัญต่อการพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตข้าวอินทรีย์ ส่งเสริมการเรียนรู้ของเกษตรกร กรณี บริษัท พี. เอส. ยู. นวัตวาณิชย์ จำกัด ของมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ จัดตั้งขึ้นเนื่องจากมหาวิทยาลัยมีผลงานวิจัยและนวัตกรรมทั้งที่เป็นทรัพย์สินทางปัญญาและเทคโนโลยีจำนวนมากที่มีศักยภาพ แต่ไม่สามารถนำไปดำเนินการสู่การใช้ประโยชน์เชิงพาณิชย์ได้มากนัก เนื่องจากผลงานดังกล่าวบางส่วนยังไม่มีศักยภาพเพียงพอในระดับตลาดสากล ที่จะดึงดูดให้มีผู้สนใจมาดำเนินการ ผลงานบางส่วนนักวิจัยต้องการที่จะดำเนินการเอง แต่ในระยะแรกยังไม่มีความพร้อมในการดำเนินการในรูปแบบนิติบุคคล และบางส่วนเจ้าของผลงานไม่อยากยุ่งเกี่ยวกับการดำเนินการทางธุรกิจ แต่อยากจะให้มีการดำเนินการในนามมหาวิทยาลัย ดังนั้น การจัดตั้งบริษัทพาณิชย์นวัตกรรม หรือ Innovation Trading Company (Innotrade) จึงเป็นแนวทางหนึ่งในการสนับสนุนให้มีการนำผลงานวิจัย และเทคโนโลยีของมหาวิทยาลัยมาดำเนินการในเชิงพาณิชย์อย่างเป็นรูปธรรมและหากผู้ดำเนินการมีความพร้อมสามารถ Spin-off ออกไปเป็นบริษัทเต็มรูปแบบ ได้อีกทางหนึ่งด้วย กรณี บริษัท นววิวรรธ จำกัด ของมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี จัดตั้งและถือหุ้นโดยมูลนิธิมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี ๙๙.๙๖% บริษัท นววิวรรธ จำกัด จัดตั้งขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อสนับสนุนทุนเพื่อให้นักศึกษาได้สร้างธุรกิจเพื่อสังคมในเบื้องต้น และร่วมลงทุนให้บริษัทที่มีงานวิจัยของมหาวิทยาลัยเป็นพื้นฐาน เพื่อทำให้เกิดการนำงานวิจัยไปใช้ประโยชน์ในรูปแบบการสร้าง Spin-off Company และแบ่งปันผลประโยชน์กลับให้มหาวิทยาลัย จากตัวอย่างทั้ง ๔ มหาวิทยาลัยข้างต้น จะเห็นได้ถึงความแตกต่างของวัตถุประสงค์การจัดตั้งนิติบุคคล การนำนิติบุคคลไปใช้ประโยชน์ รูปแบบการถือหุ้นในนิติบุคคล และข้อปลีกย่อยอื่น ๆ ด้วยเหตุนี้ เพื่อให้การจัดตั้งนิติบุคคลของมหาวิทยาลัยแม่โจ้ เป็นไปด้วยความเหมาะสม ถูกต้อง และเป็นประโยชน์ต่อทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง จึงทำให้เกิด “โครงการจัดตั้งบริษัทจากงานวิจัย เทคโนโลยี และนวัตกรรมของมหาวิทยาลัยแม่โจ้” เพื่อให้เกิดประโยชน์ และเกิดจากความมีส่วนร่วมของผู้ที่จะเข้ามาเกี่ยวข้องอย่างแท้จริง