ในบทความนี้กล่าวถึงพลาสติกที่สามารถรีไซเคิลได้และไม่ได้ในแง่ของสมบัติทางกายภาพและทางเคมี

พลาสติกทุกชนิดรีไซเคิลได้ไหม?

หลายคนอาจเข้าใจผิดว่าการนำผลิตภัณฑ์พลาสติกกลับมาใช้ใหม่คือการรีไซเคิล (recycle) แต่จริงๆ แล้วเป็นเพียงการใช้ซ้ำหรือรียูส (reuse) เท่านั้น เพราะการรีไซเคิลจริง ๆ คือการนำพลาสติกที่ใช้แล้วไปผ่านกระบวนการให้ความร้อนเพื่อหลอมขึ้นรูปเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ ซึ่งส่วนใหญ่ผลิตภัณฑ์ใหม่ที่ได้มักมีคุณภาพด้อยกว่าผลิตภัณฑ์เดิมเนื่องจากโครงสร้างทางเคมีบางส่วนเกิดการเสื่อมสภาพจากความร้อน

เรามาทำความรู้จักพลาสติกให้ลึกขึ้นอีกนิด เพื่อจะได้เข้าใจว่าทำไมบางชนิดรีไซเคิลได้ บางชนิดรีไซเคิลไม่ได้

พลาสติก (plastics) มีสมบัติเป็นของไหลหนืด (viscous fluid) ขณะที่อยู่ในกระบวนการขึ้นรูป และจะอยู่ในรูปของแข็งที่คงรูปได้เมื่ออยู่เป็นผลิตภัณฑ์ที่พร้อมใช้งาน พลาสติกสามารถแบ่งเป็นประเภทย่อย ๆ ได้อีก 2 ชนิด ตามพฤติกรรมเมื่อได้รับความร้อน ได้แก่

1. เทอร์โมพลาสติก (thermoplastics)

พลาสติกประเภทนี้จะละลายได้ดีในตัวทำละลายบางชนิด เมื่อได้รับความร้อนจะหลอมตัวเป็นของเหลว สามารถขึ้นรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ได้ตามต้องการ เมื่อเย็นตัวลงจะกลายเป็นของแข็ง พลาสติกประเภทนี้สามารถนำกลับมาหลอมด้วยความร้อนและทำให้แข็งตัวได้ใหม่โดยไม่ทำให้สมบัติทางเคมีเปลี่ยนไป

2. เทอร์โมเซ็ทติ้งพลาสติก หรือ เทอร์โมเซ็ท (thermosetting plastic or thermosets)

พลาสติกประเภทนี้เมื่อขึ้นรูปแล้วจะไม่สามารถนำมาหลอมใหม่ได้เนื่องจากเมื่อให้ความร้อนเข้าไปจะเกิดปฏิกิริยาการเชื่อมขวางระหว่างสายโซ่โมเลกุล (crosslinking reaction) ทำให้ผลิตภัณฑ์ที่ได้มีความคงทน เมื่อได้รับความร้อนสูงอีกครั้งพลาสติกจะเสื่อมสภาพและสลายตัวไปเนื่องจากโครงสร้างโมเลกุลของพอลิเมอร์ถูกทำลายจากความร้อน

วิธีสังเกตง่าย ๆ ว่าพลาสติกชิ้นใดรีไซเคิลได้หรือไม่ให้ดูที่สัญลักษณ์รีไซเคิล คราวหน้าจะเอารายละเอียดเรื่องนี้มาแชร์ให้อ่านกันนะคะ