รายละเอียดโครงการ

ภูมิปัญญาท้องถิ่นถือเป็นความรู้ที่เป็นองค์รวม ซึ่งรวบรวมความรู้ต่าง ๆ ให้มาสัมพันธ์กันจนเกิดมิติรอบด้าน สะท้อนความคิด ความเชื่อ ความใฝ่ฝัน ความสัมพันธ์ระหว่างคนในครอบครัว คนในชุมชนท้องถิ่นและจารีตประเพณีต่าง ๆ ซึ่งเป็นรากฐานการดำรงชีวิตของคนในสังคมนั้น เป็นสรรพวิชาความรู้ทั้งหมดที่ชุมชนท้องถิ่นใช้แก้ปัญหาหรือจรรโลงชีวิต ซึ่งเป็นประโยชน์ในการเลี้ยงชีพหรือประโยชน์ด้านอื่น ๆ ในการดำรงชีวิตของชุมชนท้องถิ่นและปัจเจกชน ซึ่งความสำคัญดังกล่าวได้รับความสนใจจากองค์กรต่าง ๆเช่น องค์กรภาครัฐ องค์กรเอกชนและองค์กรชุมชนท้องถิ่น หรือองค์กรชาวบ้าน เพื่อให้คนไทยได้หันมาทำความเข้าใจภูมิหลังและรากเหง้าทางวัฒนธรรมของตนเองมากขึ้น หาใช่จะทวนกระแสความเจริญหันกลับไปหลงใหลได้ปลื้มกับชีวิตในอดีตก็หาไม่ แต่เป็นปฏิกิริยาเชิงสร้างสรรค์ เพื่อให้คนไทย สังคมไทย ดำรงอยู่และก้าวหน้าต่อไปอย่างมีดุลยภาพให้ทันโลก (Orburn, F. William, 1963, p. 81)ขณะเดียวกันก็เป็นตัวของตัวเองอย่างมีศักดิ์ศรี มีความเชื่อมั่นและความภาคภูมิใจในวัฒนธรรมของเราเอง ในการพัฒนาคนหรือให้การศึกษากับคนเพื่อก้าวไปในอนาคต ไม่เพียงแต่เราจะต้องรอบรู้วิทยาการใหม่ ๆ เท่านั้น เราจำเป็นต้องรู้จักตนเอง เข้าใจภูมิปัญญาของเราเอง มีฐานรากพื้นเพทางวัฒนธรรม อันได้สั่งสม สืบสานกันมาช้านาน และบัดนี้ก็ยังงอกเงยไม่รู้จบ เพื่อให้สามารถปรับเปลี่ยนและพัฒนาอย่างมีศักดิ์ศรีบนแนวทางผสมผสาน “ของดี” ที่เรามีอยู่เป็นทุน กับ “ของใหม่” ที่เราเลือกแล้วว่าเหมาะแก่เรา (สุวัฒน์ วัฒนวงศ์, 2551, น.51) ดังพระราชดำรัสของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ความว่า “สภาพภูมิศาสตร์เป็นปัจจัยที่สำคัญที่กำหนดลักษณะทางสังคมและวัฒนธรรมของมนุษย์ ประเทศไทยประกอบด้วยภูมิภาคต่างๆ การปรับตัวให้เข้ากับสภาพภูมิศาสตร์ที่แตกต่างกันทำให้คนไทยมีวิถีชีวิตที่หลากหลาย” กล่าวได้ว่าภูมิศาสตร์เป็นปัจจัยกำหนดวิถีชีวิตของมนุษย์ ทำให้ผู้คนที่อาศัยอยู่ในสภาพแวดล้อมที่แตกต่างกันมีรูปแบบและแนวทางในการดำเนินชีวิตที่ต่างกันด้วย และผลจากการที่มนุษย์ปรับตัวให้สามารถดำรงชีวิตอยู่รอด สอดคล้องกับสภาพแวดล้อมเหล่านี้ ได้ส่งผลให้เกิดเป็นภูมิปัญญาแสดงถึงลักษณะเฉพาะของท้องถิ่นตน (ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), 2545), ชุมชนออนใต้ เป็นชุมชนตัวอย่างที่แสดงให้เห็นถึงวิถีชีวิตและวัฒนธรรมของชุมชนได้เป็นอย่างดี และในฐานะหมู่บ้านอุตสาหกรรมสร้างสรรค์ (CIV) จากสานักพัฒนาอุตสาหกรรมชุมชน กรมส่งเสริมอุตสาหกรรม กระทรวงอุตสาหกรรม เป็นหน่วยประสานในการจัดกิจกรรมการพัฒนาหมู่บ้านอุตสาหกรรม ภายใต้โครงการสร้างสรรค์อุตสาหกรรมเชิงวัฒนธรรม โดยตำบลออนใต้ (ชุมชนออนใต้) นั้น เป็นตำบลหนึ่งในอำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่ ถือเป็นเมืองเก่าที่มีตำนานเล่าขานมาอย่างยาวนาน ในลักษณะ “ร้อยเรื่องเล่า” และเป็นชุมชนที่ยังรักษาวิถีชีวิตพื้นบ้านแบบดั้งเดิม โดยใช้แนวคิดวิถีชีวิตแบบ “บ้านจุ้ม เมืองเย็น” (บ้านที่อุดมสมบูรณ์ เมืองที่สงบร่มเย็น) และด้วยคำว่าประวัติยาวนาน เนื่องจากในชุมชนมีการค้นพบศิลาจารึกในวัดเชียงแสน เป็นหลักฐานที่บอกว่าชาวบ้านที่นี่ อพยพมาจากพันนาพูเลา แขวงเมืองเชียงแสน (ปัจจุบันอยู่ในจังหวัดเชียงราย) มาตั้งอยู่ริมน้ำแม่ออน ก่อตั้งหมู่บ้านที่ผลิตเครื่องถ้วยชามเครื่องถ้วยศิลาดล และตำบลออนใต้มีความโดดเด่นในเรื่องของประเพณี ศิลปวัฒนธรรมไทย อีกทั้งภูมิปัญญาในด้านต่าง ๆ และในชุมชนแห่งนี้ยังได้รับพระมหากรุณาธิคุณเป็นล้นพ้นหาที่สุดมิได้จากในหลวงรัชกาลที่ 9 เสด็จพระราชดำเนินมาเยี่ยมเยือนในพื้นที่จำนวน 9 ครั้ง ดังนั้น ผู้วิจัยจึงเห็นความสำคัญของภูมิปัญญาท้องถิ่นทั้งในด้านวัฒนธรรม วิถีชีวิตของคนในชุมชน และการเรียนรู้ในระยะยาวการส่งต่อองค์ความรู้ ซึ่งทั้งหมดที่กล่าวมาต้องอาศัยองค์ความรู้ที่เรียกว่าภูมิปัญญาท้องถิ่น ที่สะสมมาเป็นเวลาช้านาน เป็นเครื่องมือในการถ่ายทอดองค์ความรู้เกี่ยวกับภูมิปัญญาท้องถิ่น เพื่อจัดทำระบบฐานข้อมูลข้อมูล เผยแพร่ข้อมูลเกี่ยวกับภูมิปัญญาท้องถิ่น ให้เกิดประโยชน์สูงสุด ผสมผสานกับคนในชุมชนท้องถิ่นเข้ามามีส่วนร่วม และการอนุรักษ์เพื่อการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน ต่อไป